Η ασθένεια της πεταλούδας

Ένας συγγραφέας που συνθέτει το βιβλίο στο οποίο πρωταγωνιστεί. Ένα πιστόλι που ζει σε συρτάρι. Ένας αυταρχικός συλλέκτης ήχων. Μια θλιμμένη γερόντισσα. Μια προβληματική κόρη. Ένας προαναγγελθείς θάνατος κι ένας πραγματικός φόνος. Εννέα πρόσωπα σε μια παράξενη, εφιαλτική αλλά όχι αδιέξοδη ιστορία. Άνθρωποι που χάνουν το παιχνίδι και άνθρωποι που χτίζουν νέους κανόνες. Μυθιστόρημα ψυχολογικό, αστυνομικό, υπαρξιακό ή ίσως και τα τρία μαζί. Που γελάει κι εκπλήσσει. Πονάει αλλά και ανακουφίζει. Αγγίζει το συναίσθημα αλλά και τη σκέψη. Παίζει με τον χρόνο, δημιουργεί ερωτήματα, ανατρέπει. Πραγματεύεται την ανθρώπινη επικοινωνία μέσα από ένα λεπτό αστυνομικό τέχνασμα κι αποδεικνύει ότι το μυθιστόρημα δεν έχει ιδιοκτήτη, αλλά κάθε αναγνώστης είναι ιδιοκτήτης.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

Κριτική:

Η τρομοκρατία των ανθρώπινων σχέσεων

Ενα αλληγορικό μυθιστόρημα για τις μεταμορφώσεις του καθενός μας μέσα από την «Ασθένεια της πεταλούδας» και τους νόμους των εντόμων υπογράφει ο συγγραφέας Γιάννης Παπαγιάννης

«Είσαι μια μαριονέτα, μέσα στα χέρια όμως του απείρου, που ίσως είναι τα χέρια σου». Είναι το μότο-κλειδί που ανοίγει ένα κεφάλαιο, και μέχρι το τέλος του εντέχνως ο Γιάννης Παπαγιάννης εγκιβωτίζει, επίσης, φράσεις-κλειδιά: «Πίστευες πως γκρεμίζοντας εκείνο που χωρίζει, ενώνεις. Και το γκρέμισες εκείνο που χωρίζει. Και τα γκρέμισες όλα. Γιατί δεν υπάρχει τίποτα χωρίς εκείνο που χωρίζει». «Ο άνθρωπος τα κρίνει όλα από την παρούσα στιγμή. Και δεν καταλαβαίνει ότι κρίνει μόνο μια στιγμή: την παρούσα στιγμή

Φράκταλ

Χρησιμοποιώντας ως ιντερμέδια ιστορίες και… εθιμικό δίκαιο που συναντούμε στα… κολλεόπτερα, μας εισάγει παραβολικά και αλληγορικά στις μεταμορφώσεις του ενός ή του μηδενός, στην εσαεί μεταμόρφωση του καθενός μας. Επιλέγοντας για τίτλο του πολύ σοφά «Η ασθένεια της πεταλούδας» και μιλώντας για κάμπιες και πεταλούδες, πάλι για τις ανθρώπινες σχέσεις και τα μπερδεμένα μας μιλά.

Κλείνοντας το μάτι, τρόπον τινά, στην κουντερική ειρωνεία, (οι «γελοίοι έρωτες» τόσο παρόντες!) και παραπέμποντάς μας σε εκείνες τις αλληγορικά υπέροχες νουβέλες του Ταμπούκι για την τρομοκρατία «Τρεις ασήμαντες ιστορίες χωρίς συμπέρασμα», ο Γιάννης Παπαγιάννης για την τρομοκρατία των ανθρωπίνων σχέσεων μας μιλά. Ναι, η κόλασή μου είναι οι άλλοι, όπως είπε ο Σαρτρ, αλλά και ο παραπλανητικά ασθενικός κι άβουλος εαυτός μου. Προκαλώντας, όμως, ως άλλη πεταλούδα… φράκταλ!

Ξεκινώντας λοιπόν έμπλεος ειρωνείας και παραβολικής διάθεσης ο συγγραφέας αποδεικνύει ότι το εν λόγω… φράκταλ, ήτοι ο συναγερμός στην ανθρώπινη επικοινωνία έχει τη βάση στη χωρητικότητα του εντέρου, αποτελεί ζήτημα του… κώλου, τελικά.

Οι ήρωες, ο συγγραφέας θύμα και θύτης, παίχτης και πιόνι, που το παίζει θεός, ένας αυταρχικός συλλέκτης ήχων που θα αποτελέσει το άνθος του… κακού, μια επίδοξη συγγραφέας που εμπλέκεται σε επικίνδυνες σχέσεις προκειμένου να μην παραμείνει μόνη, μια Αντιγόνη, μια Ελένη και μια Ντίνα που ασφυκτιά, ένας Μανώλης, ένας Παύλος κι ένας Ανδρέας που χρησιμοποιεί και χρησιμοποιείται, αποτελούν το παζλ της καθημερινής μας ψευδαίσθησης και μοναξιάς.

Ο Γιώργος, που μπερδεύει την ιστορία του με τη ζωή και γράφει, γιατί άλλο; Για την «Ασθένεια της Πεταλούδας»:
«Η βασική ιδέα του μυθιστορήματος είναι η μεταμόρφωση. Η αλλαγή. Χρησιμοποίησα το ευτελέστερο αλλά και διαφανέστερο σύμβολο: το έντομο που γεννιέται σκουλήκι, αλλά εξελίσσεται σε ένα από τα εντυπωσιακότερα είδη του μικρόκοσμου». Για να διαπιστώσει και στη ζωή αλλά και στο χαρτί, ότι «Εκτός από τα υγιή, φυσιολογικά έντομα, υπάρχουν και τα άρρωστα. Αυτά που, για διαφόρους λόγους, δεν κατορθώνουν να γίνουν πεταλούδες και πεθαίνουν κλεισμένα στο κουκούλι τους. Αυτά που δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με τον εξωτερικό κόσμο και χάνονται». Ακριβώς όπως ο Γιώργος που τα ισχυρίζεται όλα αυτά, κι ενώ ονειρεύεται ως συγγραφέας να γίνει πεταλούδα, εγκλωβίζεται στο ίδιο του το κουκούλι.

Ή μήπως και δεν εγκλωβίζεται;

Ενα αριστουργηματικό παιχνίδι με τα κεφάλαια – το βιβλίο διαβάζεται και αγραμμικά – επιτρέπει στον αναγνώστη να γίνει συνδημιουργός. Και φυσικά στο βιβλίο να γίνει για τον καθένα μας, ένα άλλο βιβλίο.

Κι όμως είναι μια ιστορία σχέσεων σε πρώτο επίπεδο «Η ασθένεια της πεταλούδας», τελικά: Για τη ζωή που δεν ζήσαμε, για την πεταλούδα που δεν επιτρέψαμε ποτέ από την κάμπια του χαρακτήρα μας να γεννηθεί:
«Για να μπορέσει να προσαρμοστεί στο ρυθμό ανάπτυξής της, η κάμπια είναι υποχρεωμένη ν’ αλλάξει δέρμα αρκετές φορές. Υπάρχουν είδη που τέτοια αλλαγή συμβαίνει μόνο 3 φορές κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Σε άλλα είδη, οι αλλαγές αυτές φτάνουν τις 15… Η τελευταία αλλαγή δέρματος είναι πραγματικά εντυπωσιακή. Το καινούργιο δέρμα δεν είναι δέρμα κάμπιας αλλά χρυσαλλίδας. Στην πραγματικότητα, τα δερματικά κελιά μιας πεταλούδας είναι τριμορφικά. παρότι έχουν τόσο διαφορετική υφή, η κάμπια, η χρυσαλλίδα και η πεταλούδα έχουν τις ίδιες δερματικές μονάδες!». Eτσι ή αλλιώς, όμως, από τον ίδιο ιστό «όλα τα δερματικά μας κελιά», ο συγγραφέας μας παρηγορεί. Φροντίζοντας να πει τα πιο φονικά και δύσκολα με απίστευτη ειρωνεία και αυτοσαρκασμό. Κατορθώνοντας να μιλά για την ανθρώπινη ψυχή με τους νόμους των εντόμων, να γίνεται ο ίδιος ο συγγραφέας και ήρωας, το πείραμα και το πειραματόζωο, όντας ταυτοχρόνως και ο ερευνητής.

ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ, 6/9/2009, ΕΘΝΟΣ