Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει

«Από μια άποψη, τουλάχιστον ως ένα σημείο, είμαστε δικαιολογημένοι. Από τη μια τα περίφημα ποσοστά (90% - 10%) της Συμφωνίας της Μόσχας με τον καθοριστικό τους ρόλο, από την άλλη η περίπου βεβαιότητα -βγαλμένη από την μακρόχρονη ιστορία μας- ότι "η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει" -κάπου ησυχάζαμε...

Στα χρόνια από την Απελευθέρωση κι εδώ, είδαμε -μετά τους Γερμανούς- να 'ρχονται (και να φεύγουν γρήγορα) οι Εγγλέζοι, να 'ρχονται (και να μην λένε να ξεκουμπιστούν!) οι Αμερικανοί, ίσως γιατί κι εμείς φερθήκαμε στην αρχή μπόσικα κι αυτοί μας κορόιδεψαν: ως νέοι "προστάτες" εμφανίζονταν με φιλελεύθερο πρόσωπο, δίνοντας ψεύτικες ελπίδες στον κόσμο ότι κάτι πάει ν' αλλάξει, όπως ακριβώς έγινε όταν οι προπολεμικοί κλασικοί "προστάτες" παραχώρησαν τη θέση τους στους σύγχρονους προαγωγούς και οι ντόπιοι πίστεψαν ότι μπορεί να δουν καλύτερες μέρες...

Σήμερα όμως; Δεν πρέπει κάτι να κάνουμε; Φτάνει να λέμε "δεν θα πεθάνουμε ποτέ κουφάλες νεκροθάφτες"»;

Κ. Π.

Κριτική:

Με γλώσσα ρέουσα και αθυρόστομη

Ο Κώστας Παπαϊωάννου υπήρξε ο δημιουργός, αρχικά, μαζί με κάποιους άλλους συναδέλφους του και ο εκδότης της γνωστής εβδομαδιαίας εφημερίδας «Το Ποντίκι» (1979-2005), μέχρι που το πούλησε σε νέους ιδιοκτήτες. Από τότε ζει μόνιμα στην Αίγινα και απολαμβάνει τη νησιωτική ζωή μαζί με τη σύζυγό του Αννα.

Γεννήθηκε στη Νέα Σμύρνη, «εξού και Πανιωνάρα», όπως γράφει ο ίδιος. Από 18 χρόνων στις εφημερίδες, στην «Ακρόπολη», όπου έκανε κυρίως ελεύθερο και δικαστικό ρεπορτάζ (1956-1974), στα «Νέα» ως πολιτικός συντάκτης (1974-1986), αρχισυντάκτης στο περιοδικό «Αντί» (1975-1978) και φυσικά για 26 χρόνια η ψυχή του «Ποντικιού». Εκεί στην έδρα της εφημερίδας, στην οδό Μασσαλίας, στον δεύτερο όροφο ενός παραδοσιακού κτηρίου απέναντι από τη Νομική, συναντούσες τον Κωστή στο γραφείο του πίσω από κάτι στοίβες χαρτιών και εφημερίδων να γράφει και παράλληλα να διευθύνει το «Ποντίκι». Φαίνεται ότι όσοι δούλεψαν μαζί του, παρ' όλο που είχε ενίοτε και τα νευράκια του, έχουν καλές αναμνήσεις από το «αφεντικό», που έμοιαζε να είναι ένας γραφιάς ανάμεσα στους άλλους εργαζομένους εφημεριδάδες στο ίδιο δωμάτιο, σε διπλανά ή απέναντι γραφεία.

Ετσι, επί περίπου μισό αιώνα, σαν δημοσιογράφος έζησε την πολιτική ιστορία της Ελλάδας, συναντήθηκε με διάφορες πολιτικές προσωπικότητες, απέκτησε ένα σημαντικό πολιτικό κριτήριο. Γιατί, κατά τα ψέματα, πολλά μπορεί να καταμαρτυρούν στους δημοσιογράφους, αλλά η συνεχής ενασχόλησή τους με την πολιτική, οικονομική και κοινωνική ειδησεογραφία, η εξοικείωσή τους με τον πολιτικό κόσμο, οι επαφές και οι συνεντεύξεις τους με προσωπικότητες όλων των χώρων, τούς οξύνουν το πολιτικό κριτήριο. Οπως άλλωστε η συνεχής επαφή και εξοικείωση του γιατρού με τους ασθενείς, η καθημερινή του επαφή με τον άρρωστο, του προσφέρουν εκείνη την εμπειρία που τον κάνουν άξιο να φέρει το όνομα: γιατρός.

Ο Κώστας Παπαϊωάννου τουλάχιστον στη συγγραφή αυτού του νέου βιβλίου του, «Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει», έχει ένα επιπλέον προσόν: είναι ο εαυτός του.

Είτε συνομιλήσεις με τον Κωστή είτε διαβάσεις το νέο βιβλίο του είναι ένα και το αυτό. Δηλαδή, ο Παπαϊωάννου δεν «αλλάζει κοστούμι» χρησιμοποιώντας τον γραπτό λόγο. Δεν προσπαθεί να χρησιμοποιήσει διανοουμενίστικες εκφράσεις ή να ωραιοποιήσει τη φρασεολογία του. Η γλώσσα του είναι απλή, καθαρή, ειρωνική και χιουμοριστική, όπου δεν λείπουν τα μπινελίκια, όπως ακριβώς έγραφε στο «Ποντίκι», αλλά αυτό δεν τον αποτρέπει να μιλάει για πολύ σοβαρά πράγματα, να δίνει σημαντικές πληροφορίες. Απλώς γράφει για τα σοβαρότερα πράγματα χωρίς να θέλει να κουράσει τον μέσο αναγνώστη, κάνοντάς τον να διαβάσει για πολιτικά γεγονότα με μια δόση χιούμορ και ευθυμίας.

Αλλά ούτε χαρίζεται και σε κανέναν, αν και παράλληλα αναγνωρίζει προτερήματα και σωστές κινήσεις σ' εκείνους που κρίνει.

Για παράδειγμα, γράφει για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και τον Ανδρέα Παπανδρέου κάνοντας πολύ ενδιαφέροντες και αποκαλυπτικούς συσχετισμούς: «Και οι δύο αγαπούσαν τις γυναίκες, αλλά διέφεραν στον τρόπο που εκδήλωναν την αγάπη αυτή, κάτι που φαίνεται και από τη διαφορά γάμων. Ο Καραμανλής έκανε έναν γάμο με την Αμαλία Κανελλοπούλου (1951-1972) και είχε μια αρκετά μακρόχρονη σχέση με τη Μαρίνα Δημητροπούλου, δημοσιογράφο του "Βογκ", στην οποία έλεγε: "Ας ζούμε κρυμμένοι για να ζούμε ευτυχισμένοι". Ο Αντρέας έκανε τρεις γάμους... Και οι δύο ήταν άφιλοι, αυταρχικοί, μιλούσαν άσχημα στους συνεργάτες τους, περιστοιχίζονταν από κόλακες, είχαν ισχυρή μνήμη, ήταν αγνώμονες...» (σ.σ. 357-359).

Ο Παπαϊωάννου μεταφέρει κι έναν απίστευτο διάλογο του Αμερικανού προέδρου Λίντον Τζόνσον με τον Ελληνα πρεσβευτή στην Ουάσιγκτον Αλ. Μάτσα, που έγινε το 1964, με θέμα τις αντιδράσεις του Γ. Παπανδρέου για το Κυπριακό:

«Τζόνσον: Τότε ακούστε με, κύριε πρέσβη. Γαμώ τη Βουλή σας και το Σύνταγμά σας. Η Αμερική είναι ελέφαντας. Η Κύπρος είναι ψύλλος. Και η Ελλάδα είναι ψύλλος. Αν αυτοί οι δύο ψύλλοι εξακολουθούν να φέρνουν φαγούρα στον ελέφαντα, μπορεί ο ελέφαντας να τους ρουφήξει μια και καλή με την προβοσκίδα του» (σελ. 257-258).

Πράγματι ο διάλογος και τα λόγια του Τζόνσον μοιάζουν να ξεπερνούν τα όρια της φαντασίας, αλλά ο Παπαϊωάννου τονίζει ότι το σχετικό απόσπασμα δημοσιεύτηκε στο βιβλίο του Φίλιπ Ντιν Τσιγάντε, που εκδόθηκε στη Νέα Υόρκη το 1977 και δεν διαψεύστηκε μέχρι σήμερα.

Ο συγγραφέας καταπιάνεται με σημαντικές πολιτικές στιγμές που σημάδεψαν τη νεότερη Ελλάδα, από τον Αρη Βελουχιώτη μέχρι τον Κωνσταντίνο και τον Κώστα Καραμανλή, τον Αντρέα, τον Σημίτη και τον Γιώργο Παπανδρέου, διατρέχοντας την αμερικανοκρατία, τη δικτατορία των συνταγματαρχών κ.ά.

Το βιβλίο του Κώστα Παπαϊωάννου είναι ένα ατελείωτο πληροφοριακό δελτίο 63 χρόνων (1944-2007). Ενα χρήσιμο εργαλείο για όποιον θέλει να θυμηθεί πρόσωπα και πράγματα.

Δημοσιεύονται όλα τα εκλογικά αποτελέσματα της περιόδου 1974-2007, όπως επίσης και ένα αμερικανικό άρθρο για το τι είναι «ο σταθμάρχης της CIA» (σ.σ. 437-466). Στο παράρτημα Β' μπορεί ο αναγνώστης να βρει τις χουντικές «κυβερνήσεις» με όλα τα ονόματα, τα πόστα, τις ημερομηνίες, τους γενικούς γραμματείς των υπουργείων, τη λίστα των πολιτικών προσώπων που επάνδρωσαν τις χουντικές κυβερνήσεις και δεν διώχτηκαν λόγω «στιγμιαίου».

Αλλά ο συγγραφέας παραθέτει αυτό το σημαντικό πληροφοριακό υλικό όχι μ' έναν χαζοχαρούμενο «ουδέτερο» τρόπο.

Φαίνεται να νοιάζεται γι' αυτό τον τόπο και ν' αγωνιά για το μέλλον του. Κάνοντας κρίσεις για την ελληνική πολιτική ζωή, «που εκφράζει τη γενικότερη κατάσταση της κοινωνίας και πάει από το κακό στο χειρότερο όπως όλα δείχνουν, ή μήπως υπάρχουν και σημάδια ελπίδας;» (σελ. 397).

Ο Παπαϊωάννου μας δίνει ενδιαφέροντα στοιχεία και για την υπόθεση της «Κόκκινης Προβιάς», της ΝΑΤΟϊκής συνωμοτικής οργάνωσης που λειτούργησε για πολλά χρόνια στις ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις, για την οποία κάνει μνεία στις αναμνήσεις του και ο πρώην υπουργός Αμυνας Ι. Χαραλαμπόπουλος. Ο συγγραφέας αναρωτιέται ποιο ρόλο μπορεί να έπαιξε η «Κόκκινη Προβιά» στο πραξικόπημα των συνταγματαρχών (σ.σ. 315-319).

Οι σελίδες του βιβλίου φεύγουν εύκολα με τη βοήθεια της ρέουσας, απλής και αθυρόστομης γραφής του Παπαϊωάννου.

Θα ήταν βέβαια καλύτερο αν το βιβλίο συνόδευε ένα Index, αλλά ο αναγνώστης αποζημιώνεται με τις πολλές υποσημειώσεις και το πολύ ενδιαφέρον φωτογραφικό ένθετο των 32 σελίδων.

Ο συγγραφέας μάλιστα μας απειλεί ότι θα «πυροβολήσει» και πάλι σύντομα με νέα βιβλία του, που θα προστεθούν στα ήδη εννέα του παρελθόντος και ένα του παρόντος: της «Ελλάδας που ποτέ δεν πεθαίνει...»

ΦΟΙΒΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, 18/04/2008

Κριτική:

Ο Κώστας Παπαϊωάννου φιλοδοξεί να καταγράψει τις πολιτικές περιπέτειες της Ελλάδας

Ανασκολόπιση και εθνολαϊκισμός

Γράφει ο Ηλίας Κανέλλης

Ο Λίντον Τζόνσον ακούει τον Γεώργιο Παπανδρέου, κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Αμερική, τον Ιούνιο του 1964. Τότε, ισχυρίζεται ο Κώστας Παπαϊωάννου, ο Αμερικανός πρόεδρος προανήγγειλε τη δικτατορία. Ο μεγαλοεπιχειρηματίας Τομ Πάπας, πάντως, που εικονίζεται με τον πρόεδρο Νίξον, υπήρξε στήριγμα των συνταγματαρχών

«ΕΔΩ ΚΑΙ ΚΑΜΠΟΣΑ ΧΡΟΝΙΑ, ΑΠΟ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ
1950, ΜΙΑ ΛΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΔΙΝΕ ΤΟΝ ΚΑΛΥΤΕΡΟ
ΙΣΩΣ ΟΡΙΣΜΟ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ: “ΕΝΑΣ ΠΟΥΣΤΗΣ,
ΜΙΑ ΠΟΥΤΑΝΑ ΚΙ ΕΝΑΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ”». ΕΤΣΙ
ΞΕΚΙΝΑ ΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ ΤΟΥ Ο ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ,
ΣΕ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΠΟΥ ΦΙΛΟΔΟΞΕΙ ΝΑ ΚΑΤΑΓΡΑΨΕΙ
ΚΑΙ ΝΑ ΕΞΗΓΗΣΕΙ ΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ
ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 63 ΧΡΟΝΙΑ, ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ
ΙΣΑΜΕ ΣΗΜΕΡΑ.

Ο «πούστης» και η «πουτάνα» (που δεν ορίζονται ρητώς) μπορεί να μην είναι κατ΄ ανάγκην όροι φορτισμένοι αρνητικά, εξηγεί στη συνέχεια ο συγγραφέας, ιδρυτής και εκδότης ώς το 2006 του «Ποντικιού», κάνοντας ένα τυπικά «ποντικίσιο» γλωσσικό παιχνίδι. Ο Αμερικάνος, όμως, συνεχίζει για τον Νεοέλληνα έχει πάντα αρνητική φόρτιση. Διότι η λέξη Αμερικάνος συμβολίζει την αμερικανική παρέμβαση στην Ελλάδα. Τη συνεχή ανάμειξη του υπερατλαντικού παράγοντα στην ελληνική πολιτική ζωή, πάντα και παντού.
Στα παραπάνω επιχειρήματα αναδιατυπώνεται ίσως ο σταθερότερος κοινός δημοσιογραφικός τόπος ανάγνωσης των ιστορικών γεγονότων της νεώτερης Ελλάδας, ιδίως των ταραγμένων εμφυλιακών και μετεμφυλιακών χρόνων, της χούντας αλλά και της μεταπολίτευσης. Η ερμηνευτική μέθοδος του συγγραφέα προϋποθέτει αενάως την ανάμειξη των ξένων στα ελληνικά πολιτικά πράγματα- των Άγγλων τα πρώτα εμφυλιακά χρόνια, των Αμερικανών στη συνέχεια. Φυσικό επακόλουθο αυτής της μεθόδου, ένα κοινό αίσθημα πολύ γνωστό και εξαιρετικά προφανές στην ελληνική πολιτική ζωή: ο αντιαμερικανισμός.

Η νομοτέλεια της εξάρτησης

Η αναλυτική μέθοδος είναι εξαιρετικά προφανής. Ως δεδομένο λαμβάνεται η θέση ότι η Ελλάδα είναι ένας τόπος φτιαγμένος για να βρίσκεται σε σφαίρα επιρροής κάποιας υπερδύναμης. Η άποψη αυτή θεμελιώνεται στον σερ Έντμουντ Λάιονς, Βρετανό πρεσβευτή στην Αθήνα το 1841, στον οποίο αποδίδεται η φράση: «Η Ελλάδα ή είναι ρωσική ή είναι βρετανική...Και εφ΄ όσον δεν πρέπει να είναι ρωσική,είναι κατ΄ ανάγκην βρετανική...». Οι Αμερικανοί, σημειώνεται, έβαλαν τη χώρα στη σφαίρα επιρροής τους «μετά την Απελευθέρωση,όταν οι Βρετανοί έδειχναν...σημεία κόπωσης στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν την οικονομική ανόρθωση της Ελλάδας και υπήρχε ο φόβος να “σπάσουν” οι συμφωνίες της Μόσχας από τον επερχόμενο ελληνικό Εμφύλιο» . Κατά τον Κώστα Παπαϊωάννου, η περίοδος μετά την εφαρμογή του Δόγματος Τρούμαν και την έναρξη ισχύος, την 1η Ιουλίου 1947, του Σχεδίου Μάρσαλ, εδραιώνει τη μεταβίβαση της κηδεμονίας της Ελλάδας από τους Βρετανούς στους Αμερικανούς.
Πώς εξασφαλίζεται η κηδεμονία αυτή; Με την «Αγία Τριάδα», δηλαδή με «τον εκάστοτε Αμερικάνο πρεσβευτή,τον Έλληνα βασιλιά,τον Έλληνα πολιτικό,ο οποίος κατάφερνε (κάθε φορά) να εξασφαλίζει την εύνοια...των άλλων δύο για να κυβερνήσει!».

«Το “Ευρωπαίος” ήταν για μας ευρω-πέος!»

Η αφήγηση χωρίζεται σε τρεις ιστορικές περιόδους.
Η πρώτη περίοδος φτάνει ώς το 1967, λίγο πριν από την άνοδο της δικτατορίας και, μεταξύ άλλων, περιέχει ενδελεχή περιγραφή των γεγονότων της περιόδου 1961 (εκλογές βίας και νοθείας) αλλά και της αποστασίας (ο ντετερμινιστικός αντιαμερικανισμός του συγγραφέα υιοθετεί τον τύπο «αποσταΣΙΑ» ). Το ερμηνευτικό σχήμα της περιόδου επιβεβαιώνει άλλες, παλαιότερες προσεγγίσεις, η βιβλιογραφία, άλλωστε, που χρησιμοποιείται είναι αποκλειστικά ελληνική, όχι μόνο ως προς τις πρωτογενείς πηγές αλλά και ως προς την ανάλυσή τους. Μοναδική ερμηνευτική παρασπονδία, η αναφορά στον Ανδρέα Παπανδρέου εκείνης της περιόδου ως κεντροαριστερού. «...Αν και αμερικανοσπουδαγμένος» , γράφει ο Παπαϊωάννου, «σήκωνε τη σημαία του αντιαμερικανισμού και μιλούσε με γλώσσα ασυνήθιστη για κεντρώο:καθαρά αριστερή!» . Η κεντροαριστερά γεννιόταν μέσα στους κόλπους της Έ(νωσης) Κ(έντρου) μ΄ έναν χαρισματικό ηγέτη...»! (Πού το βρήκε; Μάλλον, το λεξικό Λαρούς, στη λέξη «κεντροαριστερά», είχε τη φωτογραφία του Ανδρέα.)
Η δεύτερη περίοδος καταγίνεται με τη στρατιωτική δικτατορία των συνταγματαρχών και, εκτός της παράθεσης γεγονότων, υιοθετεί τη συνωμοσιολογική άποψη ότι, όπως όλα είναι αμερικανοκίνητα, έτσι αμερικανοκίνητη ήταν και η τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Υποτίθεται ότι (όπως υποστηρίζει ο δημοσιογράφος Μιχάλης Ιγνατίου, στον οποίο γίνεται παραπομπή) το πράσινο φως δόθηκε στο «Σεμινάριο της Ρώμης», σε «σύσκεψη κορυφής» που έγινε το διάστημα 19-23 Νοεμβρίου 1973, με τη συμμετοχή ανάμεσα σε άλλους των διαπραγματευτών των δύο κυπριακών κοινοτήτων (Κληρίδης, Ντενκτάς), Αβέρωφ και Μπίτσιου από ελληνικής πλευράς, του Τούρκου βουλευτή Γιαλτσίν και αμερικανικής αντιπροσωπείας από τους Σάιρους Βανς (πρώην υφυπουργός Άμυνας και μετέπειτα υπουργός Εξωτερικών), Λούσιος Μπατλ (πρώην βοηθός υπουργός Εξωτερικών) και Φ. Τάλμποτ (πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αθήνα). Εκεί, ο Βανς προειδοποίησε ότι, σε περίπτωση επεμβάσεως της Τουρκίας στην Κύπρο, η Αμερική δεν θα επέμβει. Φυσικά, η ερμηνευτική μέθοδος του βιβλίου δεν αναρωτιέται πώς και γιατί η ελληνική χούντα του Ιωαννίδη και, εντέλει, ο ελληνικός εθνικισμός έδωσε τη δυνατότητα στον Αττίλα να εισβάλει στο νησί.
Η τρίτη περίοδος αναλώνεται στα γεγονότα της μεταπολίτευσης. Και εδώ το ενδιαφέρον είναι στα ερμηνευτικά σχήματα που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν τις εξελίξεις. Ένα απ΄ αυτά αναφέρεται στην ιστορική συνύπαρξη Καραμανλή - Παπανδρέου ως ένα είδος συμπληρωματικού διπόλου. Ένα άλλο συνεχίζει να πλέκει το σενάριο της εξάρτησης της χώρας από τους ξένους. Επειδή μάλιστα ο αντιαμερικανισμός από μόνος του μάλλον δεν επαρκεί στη σύγχρονη συγκυρία για να ερμηνευτεί αιτιοκρατικά η εξάρτηση αυτή, ανασύρονται αρκετά παραπλήσια επιχειρήματα εθνολαϊκής (και εθνολαϊκίστικης) έμπνευσης. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή και «ανάλυση» μαζί (το σχήμα, καλύτερα) της εισόδου της Ελλάδας στην Ενωμένη Ευρώπη. Γράφει ο Παπαϊωάννου: «Μπήκαμε στην ΕΟΚ με τη μούρη (και...με φόρα- γι΄ αυτό σπάσαμε τα μούτρα μας...) και στην ΟΝΕ με την όπισθεν,οπότε καταλάβαμε ότι το “Ευρωπαίος” ήταν για μας ευρω-πέος! (Συγγνώμη,δηλαδή,αλλά έτσι δεν το αισθανόμαστε;)».

Ο ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟ «ΠΟΝΤΙΚΙ»

ΟΚώστας Παπαϊωάννου είναι ένας επιτυχημένος δημοσιογράφος. Πολιτικός ρεπόρτερ στα «ΝΕΑ» από τη μεταπολίτευση ώς το 1986, αρχισυντάκτης του «Αντί» το διάστημα 1975-78 αλλά, κυρίως, εκδότης και διευθυντής του σατιρικού «Ποντικιού» από το 1979 ώς το 2005, οπότε και το μεταβίβασε, εργάστηκε συστηματικά και άοκνα. Η γραφή του, τα επιδέξια ελληνικά του, οι πληροφορίες του και η μεταδοτικότητά του σε λαϊκά ακροατήρια έκαναν το «Ποντίκι», για πολλά χρόνια, βασικό εγχειρίδιο της αντιδεξιάς πολιτικής και δημοσιογραφικής ρητορικής της μεταπολίτευσης. Πολλά από τα σημεία της κριτικής που έκανε ήταν εύστοχα. Η ιδεολογία, όμως, του εντύπου, και του δημιουργού του, ιδίως μετά την έκλειψη του Ανδρέα Παπανδρέου, διαχύθηκε πολύ εύκολα σε ολόκληρο το πολιτικό φάσμα. Ο εθνοκεντρισμός και η ρητορική έμφαση στο λαϊκό συμφέρον είναι τα χαρακτηριστικά του σύγχρονου εθνολαϊκισμού, που αποτελεί τη βάση της σημερινής εθνικής ιδεολογίας. Εθνολαϊκίστικη είναι και η προσέγγιση της πραγματικότητας στη συγκεκριμένη «πολιτική ανασκολόπηση της ελληνικής ιστορίας».
Είναι ένα βιβλίο με όλα τα χαρακτηριστικά της «ποντικίσιας» γλώσσας. Λαγαρά ελληνικά, ανεκδοτολογικές παρεκβάσεις, πολύς ανδροπρεπής σεξισμός (του τύπου «οι Αμερικάνοι “μας την έβαζαν”,με το συμπάθειο (τη χούντα),σιγά σιγά και με το μαλακό...» ). Αλλά και μανιχαϊσμός- καλοί και κακοί. Και προκάτ ερμηνείες της πολιτικής. Και σχήματα. Και πολλή ελληνική μοναδικότητα- ο κόσμος, κι η Δύση στην οποία ανήκομεν, σύμφωνα με τη γνωστή φράση του εντέλει αγιογραφούμενου Κωνσταντίνου Καραμανλή, που υπάρχει στην ανάλυση ιδίως της τελευταίας, της σύγχρονης περιόδου. Ίσως η πιο αγαπημένη καταφυγή της εθνολαϊκής ιδεολογίας είναι στη βεβαιότητα ότι κάποιοι άλλοι εποφθαλμιούν τη γαλάζια μας πατρίδα, που βεβαίως είναι το κέντρο του κόσμου, θέλουν να την ποδηγετούν, να την έχουν εξαρτημένη, να την εξουσιάζουν. Αν όμως οι άλλοι δεν έδιναν την ίδια σημασία που της δίνουμε εμείς; Η μοναδικότητα δεν θα μετατρεπόταν τότε σε μοναξιά; Πολύ φοβάμαι ότι η «ιστορική ανασκολόπηση» του Κώστα Παπαϊωάννου αναπαράγει τους εθνολαϊκούς μύθους βοηθώντας όσους αρνούνται να δουν εκεί έξω, όσους βολεύονται με το σχήμα του εθνικού μεγαλείου, να μη νιώσουν την υπαρξιακή μοναξιά του πραγματικού μεγέθους τους. Και των πραγματικών ευθυνών τους στη διαιώνιση της σύγχρονης (και ήδη παρωχημένης) εθνικής ιδεολογίας, με όλα τα χαρακτηριστικά του εθνολαϊκισμού.

Ηλίας Κανέλλης, Βιβλιοδρόμιο, 19/4/2008