Η αμερικανική Τζιχάντ

-1η Μαϊου 2003: Ο πρόεδρος Μπους, με στρατιωτική στολή και ύφος Καίσαρα, διακηρύσσει ότι ο πόλεμος στο Ιράκ έληξε με ολοκληρωτική νίκη των Ηνωμένων Πολιτειών επί του "Άξονα του Κακού". Οι νεοσυντηρητικοί ιέρακες του Πενταγώνου πανηγυρίζουν και η διασπασμένη Ευρώπη χάνει τη φωνή της. -12 Νοεμβρίου 2003: Ένας συνοφρυωμένος Μπους κηρύσσει "αλλαγή στρατηγικής" στο Ιράκ και προετοιμάζει το λαό του για άνε "μακρύ, σκληρό πόλεμο". Ο 43ος πρόεδρος των ΗΠΑ είχε την ατυχία να δει το όραμά του να γίνεται πραγματικότητα, μόνο και μόνο για να αποδειχθεί εφιάλτης: Η κατοχή του Ιράκ, που ξεκίνησε ως θεατρική επίδειξη της αμερικανικής παντοκρατορίας, κατέληξε να διαλαλεί στην οικουμένη πόσο ευάλωτη είναι η μόνη υπερδύναμη.

-Το Ιράκ εξελίσσεται σε νέο Λίβανο. Η Παλαιστίνη ματώνει, αλλά επιμένει. Το φάντασμα μιας γενικευμένης Ιντιφάντα πλανιέται πάνω από όλο τον αραβικό κόσμο. Οι πυρομανείς πυροσβέστες του Πενταγώνου απειλούν να μετατρέψουν σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία τα εφιαλτικά σενάρια του Χάντιγκτον για έναν "πόλεμο πολιτισμών" μεταξύ Δύσης και Ισλάμ. Οι φωτιές της κρίσης απειλούν να φτάσουν στη Μεσόγειο, το πιο επικίνδυνο σύνορο του κόσμου ανάμεσα στο βιομηχανικό Βορρά και το φτωχό Νότο.

Ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου βρέθηκε στα μέτωπα των μεγάλων συγκρούσεων της Μέσης Ανατολής και συζήτησε με πολλούς από τους πρωταγωνιστές τους. Στο παρόν βιβλίο επιχειρεί να σκιαγραφήσει το ιστορικό υπόβαθρο και τις αιτίες των σημερινών δραματικών εξελίξεων στην περιοχή, αλλά και την κακοήθη μετάλλαξη της αμερικανικής δημοκρατίας σε Αυτοκρατορία -μια Αυτοκρατορία με ημερομηνία λήξης.






ΚΡΙΤΙΚΗ



Οφείλω να πω εξαρχής πως αυτό το βιβλίο αποτελεί έκπληξη: για ένα ζήτημα όπως αυτό της αμερικανικής ισχύος και ηγεμονίας, για το οποίο τίποτε ουσιώδες δεν έχει συγκροτηθεί ώς τώρα από την ελληνική σκέψη, το βιβλίο αυτό έχει άποψη. Αποψη πειστική, επειδή το κείμενο είναι τεκμηριωμένο, προβάλλει αντικειμενικά επιχειρήματα, συνοψίζει καίρια σημεία ανάλυσης, καταλήγει σε συμπεράσματα που οδηγούν στο επόμενο θέμα, ολοκληρώνεται με μια σειρά υποθέσεων, που αναγκάζουν τον αναγνώστη να σκεφτεί. Γραμμένο στην ελληνική καθομιλουμένη, επιτρέπει στη γλώσσα να αποδείξει την καλλιέργεια του συγγραφέα και την ωριμότητα της λογικής του. Τέλος, αποδεικνύει (και το πράττει άριστα) πως η ανάπτυξη ενός προβληματισμού κερδίζει βάθος και πειθώ, όταν ο συγγραφέας δεν έχει μελετήσει μόνο, αλλά κι έχει δει με τα ίδια του τα μάτια διάφορες πλευρές του, οπότε η σεμνότητα πρυτανεύει: ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου έχει περατώσει σημαντικές σπουδές στην κβαντική Φυσική, επιστήμη στην οποία διακρίθηκε ως ερευνητής, αλλά την εγκατέλειψε για χάρη της δημοσιογραφίας, επάγγελμα που ασκεί τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια και του έδωσε τη δυνατότητα να είναι παρών σε επικίνδυνες περιοχές, όπως η Παλαιστίνη και το Ιράκ, να συναντήσει αρχηγούς και στελέχη κυβερνήσεων, να ενστερνιστεί ότι πρέπει να ξέρει τι λέει (και, κυρίως, τι γράφει).

Γράφει λοιπόν αυτό που πολλοί άλλοι έχουν πει, δηλαδή πως οι ΗΠΑ έχουν μπερδευτεί και δεν παύουν να μπερδεύονται σε έναν ιερό πόλεμο προς εμπέδωση της ηγεμονίας τους με πίστη σε αρχές φανατισμού, επίδειξης ισχύος, παραμερισμού και καταπολέμησης κάθε λογικής διαπραγμάτευσης και συμβιβασμού, εμφανίζοντας μιαν αναίδεια που ομνύει στη θρησκοληψία, στην καταπάτηση του διεθνούς δικαίου, στην προσβολή διεθνών οργανισμών, που όσο άχρηστοι και αν είναι, αποτελούν δικλίδες ασφαλείας. Εχοντας τα παραδείγματα της Παλαιστίνης, του Αφγανιστάν, του Ιράκ (προς το παρόν), ο Παπακωνσταντίνου υψώνει με σοβαρότητα το πέπλο μιας κακόμοιρης πόρνης, που κάνει λόγο για την παρθενία των ιδεών της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της προστασίας των λαών, μια παρθενία προ πολλού διακορευμένη, που κανένα άλλο πορνείο της υφηλίου δεν έχει τολμήσει να υποστηρίξει με τόση διαστροφή.

Είναι βέβαιο πως οι ΗΠΑ συγκεντρώνουν τεράστια πλεονεκτήματα: διαφεντεύουν την τεχνολογία, την παγκοσμιοποίηση, την οικονομική, στρατιωτική και πολιτιστική ισχύ, έτσι που η ασίγαστη επιθυμία να πάρουν τη ρεβάνς για τον εξευτελισμό που υπέστησαν την 11η Σεπτεμβρίου 2001 δεν αφήνει περιθώριο να αναρωτηθούν γιατί συνέβη η 11η Σεπτεμβρίου, όπως δεν αφήνει περιθώριο να αναρωτηθούν αν η σημερινή ηγεμονία κρύβει ήδη μέσα της την κατάρρευση. Επιβάλλοντας έναν «δημοκρατικό» ολοκληρωτισμό παγκοσμίων διαστάσεων, οι ΗΠΑ βρίσκονται στην αρχή μιας νέας Ιστορίας, όπου η λαγνεία της αντιμετώπισης της τρομοκρατίας εξελίσσεται σε μιαν ακόμα αγορά, η οποία πουλάει πολύ κι έχει τεράστια περιθώρια ανάπτυξης.

Η αλήθεια είναι πως τίποτε δεν βοηθάει αυτή την περίοδο τις ΗΠΑ να σκεφτούν: η Ευρώπη έχει αμερικανοποιηθεί, η Κίνα δεν δείχνει ποιο δρόμο θα ακολουθήσει, η Ρωσία προσπαθεί να μαζέψει τα κουρέλια της, η Ιαπωνία έχει χάσει το βηματισμό της, οι χώρες της Ασίας αγκαλιάζουν το βάρβαρο καπιταλισμό, η Αφρική λιμοκτονεί, η Λατινική Αμερική στραγγαλίζεται οικονομικά και κοινωνικά, μόλις ο άνεμος από το Βορρά πνεύσει στο Νότο, σε αυτή την «πίσω αυλή» των ΗΠΑ.

Αντιθέτως, η απουσία αντίλογου ή «αντίπαλου δέους» επιτρέπει στις ΗΠΑ να ακολουθούν τυφλά το δρόμο που χαράζεται, όχι επειδή διανοίγεται, αλλά επειδή υπάρχουν κενά. Η «νέα Ευρώπη», που ζει υπό το βλέμμα των ΗΠΑ, η «παλαιά Ευρώπη», που με την Ισπανία και τη Βρετανία (προς το παρόν) αλληθωρίζει προς τις ΗΠΑ, είναι κενά που η διόγκωση των ΗΠΑ καλύπτει.

Ο Παπακωνσταντίνου συμπεραίνει πως αυτή η διόγκωση έχει τη μορφή μιας περίεργης τζιχάντ, όπου η απουσία νοικοκύρη επιτρέπει στον απατεώνα και σπορέα της διαφθοράς να λεηλατεί την κληρονομιά, τις προσδοκίες, τον πλούτο του κόσμου. Συμπεραίνει λοιπόν πως η αχίλλειος πτέρνα αυτού του πολέμου είναι ο πόλεμος και συνεπώς, ο 21ος αιώνας δεν θα είναι αμερικανικός. Είναι αλήθεια πως τα μεγέθη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, της Κίνας, αλλά και μιας κάπως τακτοποιημένης Ρωσίας μπορούν να αλλάξουν άρδην την παρούσα κατάσταση. Φοβάμαι όμως πως αυτοί οι βάρβαροι (που είναι «μια κάποια λύση») δεν θα έρθουν. Και τα πλήθη που παριστάνουν τους βάρβαρους διαμαρτυρόμενα, ενώ τρώνε αμερικανικά φαγητά, ντύνονται με αμερικανικά ρούχα, ακούνε αμερικανική μουσική, βλέπουν αμερικανικές ταινίες στον κινηματογράφο (και πολύ περισσότερο στην τηλεόραση), θα συγκεντρώνονται στους δρόμους και θα περιμένουν, όπως χτες και προχτές, το αύριο να φτάσει.

Δεν είμαι βέβαιος ότι έχω δίκιο. Είμαι όμως βέβαιος ότι ο Παπακωνσταντίνου προσφέρει ευκαιρίες για συζητήσεις, τις οποίες δυστυχώς δεν θα δούμε στον τόπο μας. Ο υποψιασμένος αναγνώστης μπορεί να του είναι ευγνώμων γι' αυτό το βιβλίο, σκεπτόμενος πως αν ο Παπακωνσταντίνου ήταν Αμερικανός, το βιβλίο του θα του χάριζε παγκόσμια δόξα. Του έτυχε να είναι Ελληνας!



Φ. Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 02/04/2004