Η Μακεδονία των Γερμανών

«Ο νέος Μέγας Αλέξανδρος πρέπει να προέρχεται από τη Γερμανία ή το λιγότερο να εμπνέεται από αυτή…»

Έτσι κλείνει, εν έτει 1883, το έργο του γερμανού δημοσιογράφου Paul Dehn σχετικά με τον ρόλο της Γερμανικής Αυτοκρατορίας στην κατασκευή του σιδηροδρομικού δικτύου στην εγγύς οθωμανική Ανατολή. Γιατί όμως η Γερμανία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχαν ανάγκη από έναν νέο, «τεύτονα Αλέξανδρο»; Τι ρόλο διαδραμάτιζε και ποιες διαδρομές ακολούθησε το αρχαίο μακεδονικό βασίλειο στους γερμανικούς νοητικούς χάρτες πριν και μετά τη δημιουργία του Β΄ Ράιχ το 1871; Ποια ήταν η εικόνα των Γερμανών για την εθνογραφία της περιοχής το μακρύ 19ο αιώνα; Τι θέση κατείχε στο φαντασιακό του γερμανικού κόσμου; Τα παραπάνω είναι μερικά μόνο από τα ερωτήματα που το ανά χείρας βιβλίο επιχειρεί να απαντήσει.

Τόσο το βασίλειο του Μεγάλου Αλεξάνδρου όσο και τα τρία βιλαέτια της οθωμανικής Μακεδονίας (Θεσσαλονίκης, Μοναστηρίου, Κοσόβου) εξήψαν το ενδιαφέρον του πνευματικού κόσμου της διασπασμένης και αργότερα ενοποιημένης Γερμανίας. Αρχικά ο συγγραφέας παρακολουθεί τις μεταμορφώσεις του βασιλείου του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου στη γερμανική ιστοριογραφία. Η ανάδυση της Μακεδονίας του 19ου αιώνα ως περιοχής με τη δική της, διακριτή γεωγραφική και εθνογραφική υπόσταση, μέσα από τις ιδεολογικές και πολιτικές συγκρούσεις της εποχής, αποτελεί το δεύτερο αντικείμενο που απασχολεί το έργο. Η σημασία της πολιτικής εμπλοκής του Βερολίνου -αλλά και της Βιέννης- στα Βαλκάνια, η σλαβοφοβία, η τουρκοφιλία και οι αποικιοκρατικές φιλοδοξίες, συνιστούν τους βασικότερους εκ των παραγόντων εκείνων που συνεξετάζονται, ως οι πλέον καθοριστικοί στη διαμόρφωση της εικόνας της Μακεδονίας των Γερμανών.

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Εισαγωγή

Μέρος I: Η αρχαία Μακεδονία και οι Γερμανοί
Α. Η κληρονομιά του 18ου αιώνα
1. Ο γερμανικός φιλελληνισμός: Από τον J. J. Winckelmann στον W. von Humboldt
2. Η Μακεδονία στις αρχές του 19ου αιώνα: Ξένη και βαρβαρική
Β. Από την άρνηση στην αποδοχή (1805-1848)
1.1 Η Μακεδονία του B. G. Niebuhr
1.2 Το ζήτημα της καταγωγής των Μακεδόνων στον B. G. Niebuhr και στους άλλους κλασικιστές ιστορικούς
2.1 Η Γερμανία, η Πρωσία και ο J. G. Droysen
2.2 Ελλάδα-Γερμανία, Μακεδονία-Πρωσία: Σαφείς και λανθάνουσες αναλογίες
Γ. Η Μακεδονία, η Πρωσία και το ζήτημα της γερμανικής ενοποίησης. Η μακεδονική μοναρχία ως νομιμοποιητικό επιχείρημα της γερμανικής αυτοκρατορικής ιδέας (1848-1914)
1. E. Curtius: Ο τελευταίος των κλασικιστών;
2.1 1871-1877 Η οριστική επικράτηση της Πρωσίας και του μοντέλου του J. G. Droysen
2.2 Μακεδονία και Πρωσία - Αλέξανδρος και Φρειδερίκος Β΄: Σαφείς συγκρίσεις
3. Η επίδραση του J. G. Droysen. Oι Διάδοχοι
4. Οι Επίγονοι του J. G. Droysen στη Γερμανία του Γουλιέλμου Β΄
Δ. Ο Μέγας Αλέξανδρος στη γερμανική τέχνη

Μέρος II: Η σύγχρονη Μακεδονία και οι Γερμανοί
1. Οι Γερμανοί και τα Βαλκάνια μέχρι τον 18ο αιώνα
Α. Η Μακεδονία των λογίων και των περιηγητών (1821-1878)
Β. Η πολιτικοποίηση του δημόσιου λόγου για τη Μακεδονία (1878-1890)
1. Amore et Timore. Γερμανοί και Βούλγαροι στη Μακεδονία την επαύριον της κρίσης του Ανατολικού Ζητήματος
2. Η αυστροσερβική αντεπίθεση και η Μακεδονία του Sp. Gopcevic
3. Η Μακεδονία στη γερμανική φαντασία: Εγκληματίες, φαντάσματα και βρικόλακες στη Μακεδονία του K. May
Γ. Η Μακεδονία στο πλαίσιο της Weltpolitik (1890-1914)
1. Τα νέα δόγματα της γερμανικής πολιτικής
2. Μακεδονία και τουρκοφιλία
3. Αυστριακές αποκλίσεις
4. Στην υπηρεσία Βουλγάρων και Ελλήνων. Ο ακαδημαϊκός αντίλογος στην τουρκοφιλία και άλλες προπαγανδιστικές τάσεις
5. Η Μακεδονία στο κατώφλι του Μεγάλου Πολέμου
5.1 Από την επανάσταση των Νεοτούρκων μέχρι τους Βαλκανικούς Πολέμους
5.2 Από τους Βαλκανικούς Πολέμους στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Συμπεράσματα
Βιβλιογραφία