Γη και ελευθερία

Η ελληνική επανάσταση ήταν κοινωνική, όπως είναι κάθε πραγματική επανάσταση που "φέρνει στην εξουσία μια καινούργια τάξη και της επιτρέπει να μεταμορφώσει την κοινωνία κατ' εικόνα της", να της επιβάλει δηλαδή τον δικό της τρόπο ιδιοποίησης. Από αυτή την άποψη, η ελληνική επανάσταση ήταν εθνική στη μορφή και αστική στο περιεχόμενο. Γιατί μόνο αστική μπορεί να είναι μια εθνική επανάσταση, αφού "η κυριαρχία της αστικής τάξης πουθενά δεν είναι δυνατή χωρίς την εθνική ανεξαρτησία". Και επειδή "η αστική τάξη δεν έχει βασιλιά, η αληθινή μορφή της κυριαρχίας της είναι η δημοκρατία", γι' αυτό "η επανάσταση του 1821 που άρχισε το 1822" θεμελίωσε το ελληνικό κράτος, το πρώτο ενιαίο ανεξάρτητο εθνικό κράτος "από την Αδριατική ως τον κόλπο της Βεγγάλης", με τη μορφή της αβασίλευτης, της πολιτικής δημοκρατίας, που ήταν και η πρώτη δημοκρατία της Ανατολής. Γιατί όπως ο κυρίαρχος στην τουρκοκρατία ασιατικός τρόπος παραγωγής δεν μπορούσε ποτέ να διαλυθεί μέσα στη δυτική φεουδαρχία, αλλά μοναδικά μέσα στον σύγχρονο αστικό καπιταλισμό, έτσι και το πολιτικό εποικοδόμημά του, ο "αγροίκος ανατολίτικος δεσποτισμός", δεν μπορούσε να διαλυθεί οριστικά μέσα στη νεότερη κληρονομική μοναρχία, απόλυτη ή συνταγματική, παρά αποκλειστικά μέσα στην αστική αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Αλλά την υλική, την οικονομική βάση του εθνικού συγκεντρωτισμού, της "αστικής ενότητας του έθνους", αποτελεί η ενιαία εσωτερική, η λεγάμενη εθνική αγορά, που φυσικό θεμέλιό της είναι η εμπορευματοποίηση της γης, η αστικοποίηση της γαιοκτησίας, "η μετατροπή της γης σε εμπόρευμα, ώστε να μπορεί να παράγει εμπορεύματα". Γύρω λοιπόν από το ζήτημα της γης περιστρέφονται όλοι οι εσωτερικοί αγώνες και οι εμφύλιοι πόλεμοι της ελληνικής επανάστασης, η ιστορία της γαιοκτησίας αντιπροσωπεύει τη δική της μυστική ιστορία, που την κατακλείδα της συνιστά το αστικό εθνικό κράτος.