Πολιτικό τραβέρσο στην ύστερη μεταπολίτευση

"Τραβέρσο ανάποδο - πορεία προς το Βοριά

Τράβα μπροστά - ξοπίσω εμείς - και μη σε μέλλει."

Νίκος Καββαδίας, από τη συλλογή "Πούσι", 1947



"Τραβέρσο" είναι ένας ναυτικός όρος που σημαίνει πορεία κόντρα στη διεύθυνση του ανέμου για να αποφύγει το πλοίο τα χτυπήματα των κυμάτων στα πλευρά του. Είναι μία πορεία που παίρνουν τα καράβια με όλη την ισχύ των μηχανών τους όταν κάθε άλλη πλεύση είναι επικίνδυνη.


Το "Πολιτικό τραβέρσο" είναι μία συλλογή κειμένων, από το 1989 έως το 2010, που έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό τους ότι βρίσκονται στον αντίποδα των ιδεών και των απόψεων που κυριάρχησαν στη ελληνική κοινωνία, κατά την περίοδο της Ύστερης Μεταπολίτευσης.


Όπως χαρακτηριστικά γράφει ο καθηγητής Γιάννης Βούλγαρης που προλογίζει το βιβλίο, "η πολιτική παράδοση στην οποίο εντάσσεται ο συγγραφέας συνιστούσε μια διαφορετική εκδοχή της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, εν πολλοίς μια χαμένη δυνατότητα ως προς το παρελθόν, αλλά μια ελπίδα για το μέλλον, για να βγει η πατρίδα μας από το σημερινό αδιέξοδο. Στην παρούσα λοιπόν συγκυρία, το πολιτικό τραβέρσο δεν αρμενίζει μόνο κόντρα στην "ύστερη μεταπολίτευση", αλλά κόντρα στην Ελλάδα της χρεοκοπίας".


Ο Πέτρος Παπασαραντόπουλος είναι κατηγορηματικός στις διαπιστώσεις και στην κριτική στόχευση, όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης. Η ελληνική κοινωνία κινήθηκε στο ιδεολογικό πλαίσιο που διαμόρφωσε το τρίπτυχο: ακραίος ατομισμός και συντεχνιασμός - απαξίωση της εργασίας ως κοινωνικής αξίας και η υποκατάστασή της με τη λογική του βολέματος, κυρίως στον δημόσιο τομέα- μετάθεση των ευθυνών στους άλλους, ιδίως στους ξένους.


Η εμπειρία της Θεσσαλονίκης παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάλυση του Πέτρου Παπασαραντόπουλου. Το βιβλίο προσφέρει ένα χρονολόγιο των χαμένων ευκαιριών της πόλης αλλά και των υπευθύνων της παρακμής, θυμίζοντας έτσι πόσο έχει πληρώσει η Θεσσαλονίκη την απαξίωση των πολιτικών ηγεσιών της και τους λογής-λογής "εθνικοπαράφρονές" της.


Ο Γιάννης Βούλγαρης επισημαίνει: "Ο Πέτρος Παπασαραντόπουλος εικονογραφεί τη διττή προοπτική της χώρας καταφεύγοντας στον Ιανό. Η Ελλάδα σαν άλλος Ιανός έχει δύο πρόσωπα "του συντηρητισμού και του αναχρονισμού" από τη μία, της δημοκρατικής, ορθολογικής και εξωστρεφούς κουλτούρας από την άλλη. Από την αντιπαράθεση των δύο εξαρτάται η εθνική προοπτική. Ο συγγραφέας όμως αυξάνει στο μέγιστο την ένταση: σε περιόδους όξυνσης τα δύο πρόσωπα, οι δύο Ελλάδες, συγκρούονται με όρους "πολιτισμικού πολέμου" (cultural war) και όχι απλής ιδεολογικοπολιτικής αντιπαράθεσης".