Έχω ράμματα για τη γούνα σου

Τι τραβάνε οι φουκαράδες οι λύκοι των παραμυθιών λίγο πριν ακουστεί η φράση "και έζησαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα...". Αυτοί σίγουρα δε ζουν καλά. Ο ένας πέφτει στο ποτάμι, ο άλλος ζεματάει τη γούνα του, ο τρίτος τρώει το ξύλο της χρονιάς του από τον ξυλοκόπο. Αναρωτηθήκατε ποτέ πώς καταφέρνουν όλοι τους να εμφανίζονται ξανά και ξανά στα παραμύθια χωρίς να έχουν ούτε μία γρατζουνά ; Ε, λοιπόν, είναι καιρός να αποκαλυφθεί το μεγάλο μυστικό που κρύβεται πίσω από τις ιστορίες με τους λύκους.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Στα κλασικά παραμύθια, όπως η Κοκκινοσκουφίτσα, Ο Πέτρος και ο λύκος, Τα επτά κατσικάκια και Τα τρία γουρουνάκια, ο λύκος συνδέεται πάντα με απαγόρευση («μην ξεστρατίσεις από τον δρόμο σου»), με απειλή («αν ανοίξετε την πόρτα...») και τελικά με κίνδυνο («ο λύκος παραμονεύει...»). Αυτά τα παραμύθια ήταν χρηστικά: προειδοποιούσαν έμμεσα τον ακροατή-αναγνώστη για το κακό. Για να γίνουν πειστικότερα οι απειλές που περιέγραφαν ζωντάνευαν και έπαιρναν τη μορφή ανησυχητικά άγριων προσώπων δράκων, τεράτων, γιγάντων, μαγισσών κ.ά. Στα νεότερα παραμύθια, τα οποία έχουν συνήθως περιεχόμενο χιουμοριστικό, οικολογικό ή συνδυάζουν και τα δύο, οι λύκοι δεν είναι πλέον τόσο άγριοι. Είναι λοιπόν ενδιαφέρον να δούμε πώς ένα τόσο τετριμμένο θέμα όπως ο λύκος των παραμυθιών αντέχει όχι μόνο στον χρόνο αλλά και σε νέες επεξεργασίες.

Σήμερα οι συγγραφείς μεταμορφώνουν κλασικούς ήρωες, όπως ο λύκος, και τους προσαρμόζουν στις αντιλήψεις της εποχής μας για να προβάλουν σύγχρονες ιδέες, ανατρέποντας την παλιά εικόνα. Από τα πάμπολλα βιβλία με λύκους που κυκλοφορούν ξεχωρίζουμε ενδεικτικά Τα τρία λυκάκια (Μίνωας) του Ευγένιου Τριβιζά, όπου τα λυκόπουλα είναι ανυπεράσπιστα μπροστά στο στερεότυπα αγαθιάρικο γουρούνι, το Ενας καλλιεργημένος λύκος (Ζεβρόδειλος) του Πασκάλ Μπιέ, που αναφέρεται στην απομόνωση που νιώθει ο διαφορετικός και στις προσπάθειες που κάνει για να ενσωματωθεί στην ομάδα, το παραμύθι της Λήδας Βαρβαρούση Ενας πολύ γλυκός λύκος (Ελληνικά Γράμματα), που τον δείχνει να ενδιαφέρεται για τη σωστή διατροφή, και το Ο λύκος μου (Κέδρος) του Πιερ Μοκά, όπου ο λύκος διατηρεί τον απειλητικό του χαρακτήρα αλλά στη φαντασία του ήρωα λειτουργεί ως φόβητρο για κάποιους ενοχλητικούς.

Στο δεύτερο παιδικό βιβλίο της η Μάιρα Παπαθανασοπούλου παίζει επίσης με την ανατροπή. Χειρίζεται έξυπνα ένα από τα στερεότυπα των παραμυθιών με λύκους: την αγάπη και την εξοικείωση των παιδιών με αυτό το θεωρητικά τρομακτικό ζώο. Στο Εχω ράμματα για τη γούνα σου παίρνουν μέρος όλοι οι λύκοι των γνωστών παραμυθιών που συντροφεύουν κάθε βράδυ τα παιδιά προτού κοιμηθούν. Τι θα συνέβαινε όμως αν οι λύκοι χάνονταν επειδή δεν αντέχουν άλλο να υποφέρουν; Θα χάνονταν μαζί τους και τα παραμύθια! Ετσι οι λύκοι έρχονται και ξανάρχονται, παρ' όλα όσα τους συμβαίνουν. Πίσω από την επανεμφάνισή τους κρύβεται ο γιατρός-λυκολόγος Σωτήρης Απαλοχέρης, ο οποίος τους θεραπεύει για να μπορούν να παίξουν τον ρόλο τους. Ο γιατρός, παρ' όλο που μαλώνει τους λύκους γιατί δεν βάζουν μυαλό και επαναλαμβάνουν τα ίδια και τα ίδια, με αποτέλεσμα να τρέχουν στο ιατρείο του, ξέρει κατά βάθος ότι τα παιδιά θα απογοητεύονταν αν εξαφανίζονταν οι αγαπημένοι τους ήρωες.

Η ιδέα του να εκλείψουν οι παραμυθικοί λύκοι είναι αυτή που επιτρέπει στον αναγνώστη να κάνει ένα άλμα στην πραγματικότητα και να συνδέσει το παραμύθι με τους υπαρκτούς κινδύνους που απειλούν τον λύκο με εξαφάνιση. Στο πρόσωπο του γιατρού διαβάζουμε τις ανησυχίες και τις προσπάθειες των οικολόγων για την προστασία του λύκου. Αυτός υποθέτουμε ότι είναι ο λόγος για τον οποίο η έκδοση υποστηρίχθηκε από τον Αρκτούρο, εταιρεία για την προστασία και τη διαχείριση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος, που συμπλήρωσε το βιβλίο με χρήσιμες πληροφορίες και στοιχεία γι' αυτό το απειλούμενο είδος, τα οποία μετέγραψε με χιούμορ η συγγραφέας. Η εικονογράφηση της Δέσποινας Καραπάνου είναι το μεγάλο πλεονέκτημα που κάνει το συγκεκριμένο βιβλίο να ξεχωρίζει από τον σωρό. Η ζωγραφική της, εκφραστική στις λεπτομέρειες και λεπτεπίλεπτη, απέχει πολύ από τις απλουστευμένες αισθητικά εικόνες που συχνά κοσμούν τα βιβλία για τα μικρά παιδιά.



Μαρίζα Ντεκάστρο (παιδαγωγός και συγγραφέας)

ΤΟ ΒΗΜΑ , 23-02-2003