Ελ. Βενιζέλος, Αλ. Παπαναστασίου, Γ. Παπανδρέου

Περιεχόμενα:
Οι πολιτικές εξελίξεις
Ο πολιτικός λόγος
Επιλεγόμενα
Παράρτημα
Κείμενα - πηγές
Βιβλιογραφικές αναφορές





ΚΡΙΤΙΚΗ



Η εποχή του Μεσοπολέμου δεν αποτελεί μόνο μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα περίοδο για τον μελετητή της ιστορίας και της πολιτειολογίας, αλλά και τη μήτρα πολιτικών και κοινωνικών αντιμαχιών που συνεχίζουν ως σήμερα να απασχολούν την ελληνική πολιτεία. Η Ελλάδα του Μεσοπολέμου είναι μια χώρα που βρέθηκε με το μέρος των νικητών μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ταυτόχρονα όμως έπρεπε να αντιμετωπίσει τις πολιτικές κρίσεις που είχε υποθάλψει ο εθνικός διχασμός και τις κοινωνικές ανακατατάξεις που επέφερε η Μικρασιατική Καταστροφή και η έλευση των προσφύγων.

Κατά τη σύντομη περίοδο 1923-1935 επιχειρείται η σταθεροποίηση των δημοκρατικών θεσμών και του κοινοβουλευτισμού, ενόσω στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες και στα Βαλκάνια εγκαθιδρύονται σταδιακά αυταρχικά καθεστώτα, όπως θα συμβεί τελικά και στην Ελλάδα με τη δικτατορία Μεταξά.

Κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου αποκρυσταλλώνονται τα γενετικά χαρακτηριστικά της δημοκρατικής παράταξης. Ο πολιτικός της λόγος κυριαρχείται από τρεις χαρισματικές προσωπικότητες: τον Ελευθέριο Βενιζέλο, τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου και τον Γεώργιο Παπανδρέου. Την περίοδο αυτή διαμορφώνεται ένα σύνολο ιστορικών, πολιτικών και ιδεολογικών συμβολισμών που συνδέεται ως σήμερα με συγκεκριμένες πολιτικές διεκδικήσεις ή μορφές πολιτικής επικοινωνίας.

Στο βιβλίο του ο Νίκος Παπαχρήστος επιχειρεί να αναδείξει τη συμβολή της δημοκρατικής παράταξης στον συνταγματικό - θεσμικό προβληματισμό του Μεσοπολέμου, που ασφαλώς, όπως σημειώνει, σχετίζεται άμεσα με τη συγκυρία εκείνης της εποχής, δεν αφορά όμως μόνο τον Μεσοπόλεμο. Κατά τον συγγραφέα, «ο πολιτικός λόγος για τους θεσμούς στον Μεσοπόλεμο είναι λόγος για τις προϋποθέσεις λειτουργίας του πολιτικού, κοινοβουλευτικού και κομματικού συστήματος». Τρία τέταρτα του αιώνα αργότερα η συζήτηση για το μέλλον της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας στην ψηφιακή εποχή συχνά επιστρέφει σε προβληματισμούς παρεμφερείς προς εκείνους που συνέθεσαν τον μεσοπολεμικό πολιτικό διάλογο. Αν τον πολιτικό συμβολισμό και την ιδεολογική κληρονομιά που κομίζει ο όρος «δημοκρατική παράταξη» επιχειρούν σήμερα να καρπωθούν ποικίλες και ετερογενείς πολιτικές δυνάμεις, ωστόσο η απουσία χαρισματικών ηγετών της εμβέλειας του Ελ. Βενιζέλου, του Αλ. Παπαναστασίου και του Γ. Παπανδρέου είναι ασφαλώς αισθητή στην ελληνική πολιτεία.

Το βιβλίο του Ν. Παπαχρήστου ανασυνθέτει τεκμηριωμένα και αξιολογεί κριτικά και με ενάργεια τον δημοκρατικό πολιτικό λόγο για τη μορφή του πολιτεύματος, το κομματικό σύστημα, το Σύνταγμα, τις ατομικές ελευθερίες, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα την επικαιρότητα των πολιτικών μηνυμάτων και του πολιτειολογικού προβληματισμού εκείνης της περιόδου. Ο πολιτικός λόγος του Μεσοπολέμου, όπως υπογραμμίζεται από την πένα του Ν. Παπαχρήστου, αποδεικνύεται ότι συνεχίζει να βρίσκεται στον πυρήνα και των σύγχρονων πολιτικών αντιμαχιών.



Ξενοφών Ι. Κοντιάδης (καθηγητής του Πανεπιστημίου Θράκης)

ΤΟ ΒΗΜΑ , 31-03-2002