Τα χαϊρια μας εδώ

Εδώ
δεν έσβησαν ποτέ οι πυρκαγιές
δεν στέγνωσαν τα δάκρυα, οι πλημμύρες
Νοτιάς δε φύσηξε...

Εδώ στην Κοκκινιά...
δε σκύβει το κεφάλι ο πόνος
δε μεταναστεύει η πίκρα
δεν ξενιτεύεται ο καϋμός

ο πόλεμος... δεν τελειώνει
Αν αφήσεις το χαράκωμα θα χαθείς
Εδώ... δεν διαλέγεις
δεν πεθαίνεις
ζεις...

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

Μία συγκλονιστική μαρτυρία με μνήμες μικρασιατικές, με μουσικές και αρώματα εκείνης της εποχής.
Μία αναβίωση του δράματος, αλλά και του μεγαλείου του μικρασιατικού ελληνισμού. Ένας ανεκτίμητος θησαυρός γνώσης για τη Σμύρνη στα χρόνια πριν από το '22, για τον ξεριζωμό των Ελλήνων, αλλά και για τους αγώνες τους να εδραιωθούν στα χώματα της μητέρας πατρίδας, για το μεγαλείο της ψυχής εκείνων που ρίζωσαν στην Κοκκινιά κυρίως αλλά και αλλού.

Είναι μερικά μόνο από όσα προσφέρει η ανάγνωση του βιβλίου του Γιώργη Παπάζογλου "Τα χαΐρια μας εδώ: Ονείρατα της άκαυτης και της καμένης Σμύρνης, Αγγέλα Παπάζογλου", σε έκδοση του Ταμείου Θράκης, με την φροντίδα και επιμέλεια της Εταιρείας μας.

Ο συγγραφέας, γιος του μεγάλου ρεμπέτη Βαγγέλη Παπάζογλου και της Σμυρνιάς τραγουδίστριας Αγγέλας, καταφέρνει να καταδύσει στην ψυχή του Έλληνα, με ήθος και ευγένεια, διασώζει τους καημούς και τις λαχτάρες ενός λαού σ' έναν αιώνα, τον εικοστό, και φέρνει στο φως τα τιμαλφή και τα σπουδαία του λαού αυτού. Οι ξεριζωμένοι της Σμύρνης και της Μικράς Ασίας μαζεύτηκαν στην Κοκκινιά κουβαλώντας μαζί τους έναν υψηλό πολιτισμό, αποδιδόμενοι στον ιερό αγώνα της επιβίωσης και της δημιουργίας.

Το βιβλίο είναι μια ζωντανή προφορική μαρτυρία της Αγγέλας Παπάζογλου που ισοδυναμεί με ιστορική καταγραφή. Οι διηγήσεις της μάνας του συγγραφέα επιβεβαιώνουν την επικρατούσα άποψη ότι η Σμύρνη και η Μικρά Ασία λειτούργησαν σαν μήτρα της μουσικής για τον Ελληνισμό.

Περιδιαβάζοντας στις σελίδες του είναι σαν να περπατάς στα χνάρια της ίδιας της ιστορίας ενός μεγάλου κομματιού του Ελληνισμού, γεγονός στο οποίο οφείλεται προφανώς και η μεγάλη κυκλοφοριακή επιτυχία του βιβλίου.

Κριτική:


Ελευθεροτυπία - 02/07/2011

Έντυπη Έκδοση Ελευθεροτυπία, Σάββατο 2 Ιουλίου 2011

Συγκλονιστικές μαρτυρίες για τον συνθέτη της «Μπαμπέσας» και του «Κάτω στα Λεμονάδικα», Βαγγέλη Παπάζογλου

«Μη μου ρίχνετε άλλα λεφτά. Το 'βγαλα το μεροκάματο»

Της ΝΑΤΑΛΙ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ

Ο Γιώργης Παπάζογλου, υιοθετημένος γιος του μεγάλου ρεμπέτη Βαγγέλη Παπάζογλου και της Αγγέλας, είναι ένας λαϊκός άνθρωπος. Ως οικοδόμος εργάστηκε μια ζωή. Εχει όμως στο DNA του το συγγραφικό ταλέντο.

Απόδειξη ήταν το βιβλίο του «Ονείρατα της άκαυτης και της καμμένης Σμύρνης», από το οποίο προήλθε κι ο περίφημος μονόλογος της «Αγγέλας Παπάζογλου», μια μεγάλη και μακροχρόνια επιτυχία της Αννας Βαγενά.

Ο Γιώργης Παπάζογλου συνέχισε βέβαια να γράφει. Πρόσφατα κυκλοφόρησε και το καινούργιο βιβλίο του «Τα χαΐρια μας εδώ», 585 σελίδων, με 33 κείμενα που εξιστορούν σταθμούς και περιστατικά της ζωής του Βαγγέλη, σαν να τα διηγείται ο ίδιος. Το βιβλίο περιλαμβάνει επίσης πλούσιο φωτογραφικό υλικό, τους στίχους από 156 τραγούδια του Βαγγέλη Παπάζογλου, άλλους στίχους σκόρπιους, τίτλους από παρτιτούρες, αλληλογραφία και διάφορα άλλα ντοκουμέντα. Ο Γιώργης το εξέδωσε, κατά τη συνήθη του πρακτική, σε πολύ περιορισμένα αντίτυπα «για φίλους» και ιδίοις εξόδοις. Το εισαγωγικό κείμενο έγραψε ο κοινωνιολόγος και μελετητής του ρεμπέτικου Δημήτρης Υφαντής. Ο ίδιος μας έστειλε και το κείμενό του, ένα πλήρες βιογραφικό του Βαγγέλη Παπάζογλου, δύο ανέκδοτα τραγούδια του, όπως και αποσπάσματα από τις εξιστορήσεις του Γιώργη για τον πατέρα του.

Γράφει, λοιπόν, ο Δημήτρης Υφαντής, συστήνοντάς μας το βιβλίο:

«Μίσος, έρωτας, αισθήματα, πίκρες, βάσανα και καϋμοί. Δεν μιλάω για χαρές, γιατί θέλω να σας μιλήσω για τον Βαγγέλη. Αλλος τρόπος να προχωρήσω την κουβέντα δεν υπάρχει. Θα τον τραγουδήσουμε λίγο, έτσι όπως σας κρατώ στα χέρια μου και στην καρδιά μου. Θ' ανέβουμε στον ουρανό και θα σεργιανίσουμε τ' όνειρο. Θα καταπιούμε το γέλιο... θα χορτάσουμε το φως...» αυτά μας υπόσχεται ο Γιώργης Παπάζογλου ο «καραγκιουλέ», γιος του Βαγγέλη, στα εισαγωγικά του τρίτου βιβλίου που εξέδωσε ο ίδιος με τον τίτλο «Τα χαΐρια μας εδώ» και θα λέγαμε ότι τηρεί την υπόσχεσή του και με το παραπάνω.

Για άλλη μια φορά εκπλήσσει, συγκινεί και προβληματίζει με τα 33 «μικρά λογοτεχνικά έργα», όπου μέσα από την εξιστόρηση της ζωής του Βαγγέλη Παπάζογλου ξεδιπλώνεται η ιστορία της προσφυγιάς και της Ελλάδας [...]

Η σχέση του με τη μουσική φαίνεται ότι ήταν μοναδική, αυτό το καταμαρτυρεί το γεγονός ότι δεν γνώριζε γράμματα, αλλά γνώριζε να γράφει και να διαβάζει μουσική. «Ο Βαγγέλης δεν ήταν κακογράφος, ούτε ανορθόγραφος. Απλά... δεν ήξερε γράμματα. Κι όταν αναγκαζόταν να καθαρογράψει από τις σημειώσεις του ένα τραγούδι, υπέφερε κυριολεκτικά» σημειώνει ο Γιώργης Παπάζογλου και συμπληρώνει: «Λαχτάρα ήτανε και ανάγκη να γράψει και χείμαρρος, που συνήθως όταν βρισκότανε σ' αυτό το αμόκ γραψίματος, έσβηνε με τη γομολάστιχα την αποκάτω μελωδία κι έγραφε από πάνω την καινούργια. 'Η ξεκινούσε απ' την κόλλα του πενταγράμμου από πάνω, έγραφε ένα τραγούδι, μετά γύριζε την κόλλα, έσβηνε το προηγούμενο τραγούδι και προχωρούσε το τωρινό. Αδιαφορώντας αν το προηγούμενο τραγούδι ήταν καλύτερο. Είχε ανάγκη να γράφει κι έγραφε». Τα παραπάνω, χωρίς περαιτέρω σχόλια, αρκούν για να περιγράψουν τον ιδιοφυή μουσικό Βαγγέλη Παπάζογλου».

Η ζωή του Βαγγέλη Παπάζογλου

Ο Βαγγέλης Παπάζογλου γεννήθηκε στο χωριό Ντουρμπαλί κοντά στη Σμύρνη το 1897. Τα παιδικά του χρόνια τα ζει μετακινούμενος με τον πατέρα του, που ήταν σταθμάρχης στους σιδηροδρόμους. Βοηθά τον πατέρα του ως κοτσαδόρος. Αυτός ήταν κι ο λόγος που δεν τελείωσε το σχολείο παρά λίγες τάξεις του Δημοτικού.

Από μικρή ηλικία μαθαίνει μαντολίνο, κιθάρα, βιολί, μπάντζο και, μεγαλώνοντας, εντάσσεται στην Σμυρναίικη Εστουδιαντίνα του Σιδερή γνωστής ως «Πολιτάκια», όπου μαθαίνει να διαβάζει και να γράφει μουσική σε παρτιτούρα. Το 1919 πηγαίνει εθελοντής στο στρατό και στη συνέχεια ως επιστρατευμένος πολεμά στην εκστρατεία στον Σαγγάριο. Με την οπισθοχώρηση, μέσω Σμύρνης, έφτασε στον Πειραιά.

Στην Ελλάδα εργάζεται ως επαγγελματίας μουσικός και το 1924 λειτουργεί δικό του καφενείο-ουζερί στις παράγκες της Κοκκινιάς. Τον ίδιο χρόνο γνωρίζει την Αγγέλα Μαρωνίτη, Σμυρνιά τραγουδίστρια, η οποία καταγόταν από οικογένεια μουσικών με μακρά παράδοση. Το 1927 παντρεύονται, εγκαθίστανται στην Κοκκινιά και υιοθετούν τον πρώτο ξάδερφο της Αγγέλας, τον Γιώργη.

Οι μουσικές γνώσεις και εμπνεύσεις του Βαγγέλη τον οδηγούν στην επανασύνδεση με τους παλιούς συναδέλφους του από τη Σμύρνη. Μπαίνει στη δισκογραφία γύρω στο 1934 και φωνογραφεί, πρωτότυπα και ανεπανάληπτα ως προς τη μουσική και το στίχο, τραγούδια όπως «Οι λαχανάδες», «Βάλε με στην αγκαλιά σου», «Η μπαμπέσα», «Η φωνή του αργιλέ», «Το παιδί του δρόμου», «Ο ξεμάγκας» κ.ά.

Με την επιβολή της λογοκρισίας, το 1937, επιλέγει την αποχή από τη δισκογραφία και ζει από την μουσική συχνά με περιοδείες ανά την Ελλάδα. Με την εισβολή των Γερμανών, «πενθεί» την υποδούλωση της χώρας με την άρνησή του να ανεβεί στο πάλκο και γίνεται παλιατζής. Τα τραγούδια, που εξακολουθεί να γράφει, τα χαρίζει σε φίλους και συναδέλφους μουσικούς. Πεθαίνει από την πείνα και τη φυματίωση το 1943.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, η Πολιτεία... «τίμησε» τον μεγάλο μουσικό, καταδικάζοντας την οικογένειά του και την, τυφλή από το 1929, Αγγέλα στην ανέχεια, με τις διώξεις του γιου του Γιώργη για την αντιστασιακή και πολιτική του δράση και με την ανοχή της λεηλασίας του έργου του από μουσικούς και δισκογραφικές εταιρίες.

Τα φωνογραφημένα τραγούδια στο όνομα του Βαγγέλη Παπάζογλου, στις 78 στροφές, ανέρχονται σε 24. Εντεκα είναι οι επανεκτελέσεις και διασώζονται επίσης και 4 αμανέδες με την Αγγέλα Παπάζογλου.