Σχέδια 1930-1965

[...] Όταν σκέπτεσαι το σχέδιο, κατορθώνεις αδιάκοπα να σχεδιάζεις, έστω και χωρίς μολύβι -στο δρόμο, στο λεωφορείο, στο καράβι, παντού το μάτι, συνηθισμένο πια, ξεκαθαρίζει τους κύριους άξονες στην κίνηση η στη στάση, τα χαρακτηριστικά περιγράμματα, τις ανεπαίσθητες διαβαθμίσεις των επιπέδων που θρέφουν και μεστώνουν τη συγκίνηση. Όλα προτείνονται σαν θέματα προς επιλογήν και καθορισμό -όλα τα φευγαλέα είσαι γυμνασμένος να τα συλλαμβάνεις. Άλλοτε κάνεις υπολογισμούς: χρειάζονται πολλά χρόνια, είκοσι, τριάντα, να μάθεις καλά σχέδιο. Ορθός και συγχρόνως λανθασμένος υπολογισμός· ορθή η σκέψη και η αίσθηση ότι μακροχρόνια πρέπει να είναι η άσκηση, ότι η γνώση κατακτάται· λάθος να μη δεις ότι ο νέος κάποτε ξέρει δίχως να το ξέρει. Βλέποντας παλαιότατα σχέδιά μου, απορώ με την ικανότητα που είχα να εκφράζομαι με γνώσεις που δεν ήξερα ότι είχα, που τώρα ξέρω ότι κατέχω αλλά που δεν είμαι σε θέση να μεταχειριστώ. Αποτέλεσμα: υποτίμηση του ανεπανάληπτου παρόντος της νεότητας, μετάθεση στο μέλλον της επιθυμίας να γίνεις κάτοχος της τέχνης του σχεδίου. Η έμμονη ιδέα έχει και τα στραβά της, και η εργασία δεν λύνει μόνη τα προβλήματα. Αλλά οι συνεχείς σκέψεις για το σχέδιο δημιουργούν για τον καλλιτέχνη τις προσιτές και χειροπιαστές προϋποθέσεις ενόςς συνεχούς έλεγχου και επομένως μιας ενδεχόμενης προόδου. [...]