Τέχνης Εργώδη

Σαν την ίσαλο γραμμή των πλοίων

Το δοκίμιο είναι το πλέον δυσχερές λογοτεχνικό είδος, όπως έχει εξελιχθεί σήμερα παραπαίοντας ανάμεσα στις Συμπληγάδες Πέτρες του άκρατου ακαδημαϊκού σχολαστικισμού και της άκριτης γενικολογίας. Στην Γαλλία γίνονται δεκτά ΚΑΙ ως επιστημονικά συγγράμματα βιβλία διδακτόρων και καταξιωμένων Καθηγητών χωρίς να χρειάζεται για κάθε λέξη, για κάθε όρο, για κάθε έννοια να υπάρχουν υπερ-πολλαπλάσιες υποσημειώσεις που αφαιρούν από τον μέσο επαρκή αναγνώστη τη χαρά της αισθητικής απόλαυσης μιας συνδημιουργικής πράξης που δεν απευθύνεται μόνο στο «λογισμικό» μέρος του αριστερού ημισφαιρίου του εγκεφάλου μας αλλά ενεργοποιεί και τον άδηλο ψυχοσωματικό μηχανισμό μας.

Σε αυτό το βιβλίο, η σοφία δημιουργού και εκδότη, εφαρμόζει την περίφημη «χρυσή τομή» και στο ακανθώδες θέμα των παραπομπών. Φυσικά, η διακειμενικότητα είναι και ευκταία και αναπόφευκτη και οιαδήποτε υπόνοια κρυπτομνησίας εξαφανίζεται με τις κατάλληλες αναφορές πάνω σε σκέψεις και διανοήματα που έθρεψαν τα δικά μας.

Μιχάλης Πατρώνης, ένα μετέωρο δίχως σκιά, ελεύθερος διανοητής, ανεξάρτητος ποιητής, επαγγελματίας φιλόσοφος, ανήσυχος άνθρωπος που δεν αντέχει στα στεγανά των “ειδικών” και διακτινίζεται σαν δελφίνι πέρα από τις διαστάσεις, όσο κι αν φαίνεται πως εμμένει στο (μέχρι σήμερα) επιστητό…

Ο εγκέφαλος, όπως αναφέρθηκε, εκτελεί λειτουργική και νοητική δραστηριότητα.

Ένα από τα αντικείμενα της πρώτης είναι η επεξεργασία εισερχόμενων ερεθισμάτων που λαμβάνονται και αποστέλλονται σε αυτόν από τα αισθητήρια όργανα. Το αποτέλεσμα τούτης της επεξεργασίας, για κάθε ερέθισμα, είναι η «αίσθηση». Επάνω της στηρίζεται η καλαισθησία, όταν εντοπίζει είτε το ενδεχόμενο κάλλος είτε την απουσία του. Είναι όμως η αίσθηση αρκετή, ώστε ο καλλιτέχνης ή ο δέκτης να κατανοήσουν για ποιο λόγο έχουν εντοπίσει αυτό το κάλλος σε ένα καλλιτέχνημα αναρωτιέται ο φιλόσοφος Μιχάλης Πατρώνης επιδεικνύοντας μια υποδειγματική αναλυτική μέθοδο, αλλά και μία ικανότητα να ΜΗΝ αντιπαρέρχεται τις προκλήσεις του αριστερού ημισφαιρίου (της Λογικής), όταν επιχειρεί να ερμηνεύσει τα μυστήρια του κόσμου από την δική της (περιορισμένη) οπτική γωνία.

Το μεγάλο πρόβλημα της “δυτικής” φιλοσοφίας είναι ότι βασίζεται περισσότερο στον Αριστοτέλη και λιγότερο στον “μυστικιστή” Σωκράτη-Πλάτωνα. Γράφει ο Κορνήλιος Καστοριάδης στο πόνημά του Πεπραγμένα και Πρακτέα (εκδόσεις ύψιλον, σ. 34): «Ο Αριστοτέλης έρχεται όχι μόνο μετά από τον Διαφωτισμό, αλλά και μετά από την πλέον φοβερή αντίδραση εναντίον του Διαφωτισμού που οργανώθηκε από τον μεγαλύτερο φιλόσοφο που υπήρξε ποτέ, τον Πλάτωνα (Δεν έγραψα ποτέ τον παραλογισμό που μου καταλογίζει η Χέλλερ, ότι ο Πλάτων είναι δήθεν ένας “θεολόγος”. Ο Πλάτων δημιούργησε επίσης και τη θεολογική φιλοσοφία – πράγμα τελείως διαφορετικό). Αλλά ο Αριστοτέλης, μαθητής του Πλάτωνος και αδιανόητος χωρίς αυτόν, είναι κατά μία έννοια, “πριν” από τον Πλάτωνα: ανήκει, σε σημαντικό βαθμό, στον 5ο αιώνα».

Ο Μιχάλης Πατρώνης, εκτός από διδάκτωρ Γεωλογίας-Μεταλλειολογίας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου είναι και ποιητής. Οποιαδήποτε λοιπόν απόπειρά του να υπερτονίσει το γνωστικό εργαλείο της Λογικής αυτοϋπονομεύεται από τις άδηλες, άγνωστες, μη αναλύσιμες ακόμη, μυστηριώδεις δραστηριότητες του δεξιού (δημιουργικού) ημισφαιρίου του εγκεφάλου (του).

Με αυτό θέλω να πω: διαβάστε με προσοχή ετούτο το πόνημά του ως λεκτική ακροβασία στο κενό μεταξύ των δύο ημισφαιρίων του εγκεφάλου —εκεί όπου τοποθετείται το λεγόμενο “τρίτο μάτι”, αλλά κι εκεί που γίνεται (γινόταν) η λοβοτομή. Η δεξιοτεχνία του χειρουργού των λέξεων Μιχάλη Πατρώνη συναγωνίζεται με την δελφινική ευλυγισία του να κινείται μεταξύ νοημάτων, όχι πάντα ξεκάθαρα ορισμένων.

Ως ποιητής προτιμώ να συνομιλώ με ποιητές σαν τον Μιχάλη Πατρώνη.
Ως διανοητής προτιμώ να συνομιλώ και να συνυπάρχω με τον Μιχάλη Πατρώνη.
Ως φιλόσοφος θεωρώ πως ο Μιχάλης Πατρώνης προετοιμάζει το μυαλό μας και προλειαίνει το έδαφος για την Φιλοσοφία του εικοστού πρώτου αιώνα, που θα ενοποιηθεί ίσως πάλι με την Επιστήμη.

Μιχάλης Πατρώνης

Και για να κλείσω με μια …μελοδραματική κορύφωση, θα αναχαράξω μια φράση από τον σαιξπηρικό “Άμλετ”: «υπάρχουν πράγματα σε γη και ουρανό που η επιστήμη-φιλοσοφία σας ΔΕΝ τα φτάνει». Κι έτσι είναι, αγαπητέ Μιχάλη, φίλτατε Πατρώνη.

Τα βιβλία σου είναι παρακαταθήκη για τις γενιές που θα έρθουν και θα απορούν πώς ζήσαμε μέσα σε τόση άγνοια, τόση θλίψη, τόσο σκοτάδι. Πώς αντέξαμε τόση απελπισία; Τόση απόγνωση; Χάρη στον Μιχάλη Πατρώνη και άλλους σαν αυτόν αντέξαμε στον παυσίλυπο και παυσίπονο μεταιχμιακό και παρακμιακό Πολιτισμό μας, που προοιωνίζει όμως την έλευση μιας Αναγέννησης τόσο λαμπρής και τόσο φωτεινής που όμοιά της δεν έχει ξαναγίνει. Η Ανατολή μιας Νέας Εποχής ευτυχώς έχει ήδη αρχίσει και τα ανήσυχα μυαλά πετούν πάνω από τις διαστάσεις όπως τα παιχνιδιάρικα μωρά δελφίνια πέρα από το νερό που τα περιορίζει. Έτσι θέλω να εικονοποιώ την λογική μας, την ανθρώπινη: σαν την ίσαλο γραμμή των πλοίων. Και διαλέγω να είμαι πάνω, στο τελευταίο κατάστρωμα, ατενίζοντας τον αχανή ουρανό αλλά και την σεσημασμένη γραμμή των γλάρων, όταν κυνηγάνε αφρόψαρα.

Είναι ευχής έργον που υπάρχουν σειρές σύγχρονης (ζέουσας) νεοελληνικής λογοτεχνίας σε εκδοτικούς οίκους που σέβονται το εαυτό τους και εκπληρώνουν την κοινωνική αποστολή τους στο έπακρο, πιστοί στον πολιτιστικό τους ρόλο.

Άψογη, εκπληκτική έκδοση απαράμιλλης καλαισθησίας, τιμάει και τον συγγραφέα και τον αναγνώστη.

Οι εκδόσεις Νίκας πρωτοπόρες στον δύσβατο πνευματικό στίβο του εικοστού πρώτου αιώνα, που ξεκίνησε με αλλεπάλληλες Κρίσεις, τονώνει όμως την δημιουργικότητά μας και το πείσμα μας να παλέψουμε για ένα Καλύτερο Αύριο.