Η ελληνική οικονομία στην εποχή της νέας πολιτικής

«... Στο περιβάλλον της ευρωζώνης, οι δυσκολίες μπορεί να είναι πολλές, όμως οι ευκαιρίες και οι δυνατότητες είναι περισσότερες. Ο σχεδιασμός και η εφαρμογή μιας "νέας πολιτικής" με προτεραιότητα στην ενίσχυση της κοινωνικής αλληλεγγύης, αλλά και στην αύξηση του προϊόντος και της απασχόλησης, είναι σήμερα απαραίτητη περισσότερο από ποτέ, ώστε να εξασφαλιστεί η πορεία προς την πραγματική σύγκλιση και τη δικαιότερη κατανομή του εισοδήματος ανάμεσα σε κοινωνικές τάξεις και περιφέρειες. Το γεγονός αυτό θα ενισχύσει την κοινωνική συνοχή και θα επιτρέψει στην ελληνική κοινωνία και εισέλθει ακέραιη, χωρίς αποκλεισμένους και περιθωριοποιημένους πολίτες στην Ευρώπη του ενιαίου νομίσματος. Η "νέα πολιτική", λοιπόν, σε αντίθεση με την "εικονική πολιτική", του κενού και στερεοτυπικού πολιτικού λόγου, επιστρέφει στο προσκήνιο την πραγματική, την άξια του ονόματός της, Πολιτική, θέτοντάς την στην υπηρεσία της κοινωνικής αλληλεγγύης και του δημοσίου συμφέροντος...»





ΚΡΙΤΙΚΗ



Προσπαθώντας να εντοπίσει τα θετικά στοιχεία της ελληνικής οικονομίας, ο Θ. Πελαγίδης διαμορφώνει μια σύγχρονη πρόταση για τον ρόλο του κράτους στη χάραξη της οικονομικής και της κοινωνικής πολιτικής. Αναγνωρίζοντας τα υπαρκτά, πράγματι, προβλήματα και τοποθετώντας τα όσο πιο αντικειμενικά γίνεται εντός του πλαισίου της νέας ευρωπαϊκής πραγματικότητας, που ισχύει πλέον και για την Ελλάδα, ο συγγραφέας δεν αιθεροβατεί. Δείχνει να γνωρίζει ποιες είναι οι δυνατότητες για τη μελλοντική πρόοδο της ελληνικής οικονομίας και προσπαθεί να παντρέψει το ιδανικό με το εφικτό. Ως εκ τούτου οι προτάσεις του, αν και σε ορισμένα σημεία δείχνουν να είναι αρκετά «γενναίες», έχουν μεγάλο ενδιαφέρον.

Ο συγγραφέας είναι επίκουρος καθηγητής Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και έχει κατά καιρούς συγγράψει βιβλία και μελέτες που αφορούν τη σύγχρονη ελληνική οικονομία. Σε αυτό το βιβλίο του προχωρεί λίγο μακρύτερα από την απλή παράθεση ευρημάτων και διαπιστώσεων: στην υποβολή συνολικών (και αρκετά λεπτομερών) προτάσεων όσον αφορά την οικονομική πολιτική που θα έπρεπε να εφαρμοσθεί και την κοινωνική πολιτική που θα έπρεπε παράλληλα να ασκείται. Ο Θ. Πελαγίδης διαπιστώνει ότι η απουσία λύσεων σε χρονίζοντα όσο και φλέγοντα οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα συνεπάγεται και έναν υπαρκτό κίνδυνο απαξίωσης της πολιτικής. Προτείνει, ως εκ τούτου, μια «νέα πολιτική» η οποία θα δίνει έμφαση στην κοινωνική αλληλεγγύη μέσω της αυξήσεως του προϊόντος και της απασχόλησης. Προσπαθεί δε να αποδείξει ότι η ύπαρξη κοινωνικού κράτους είναι απόλυτα σχετική με την οικονομική πρόοδο. Προς επίρρωσιν της παραπάνω θέσεώς του παραθέτει το παράδειγμα της Σουηδίας. Εμείς θα συμπληρώναμε, σαν αντιπαράδειγμα, τη Βρετανία, η οικονομία της οποίας σε πολλούς τομείς δοκιμάζεται, εξαιτίας της ιδιαίτερα κακομελετημένης σε πολλές περιπτώσεις φιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής (βλ. το «δράμα» των βρετανικών σιδηροδρόμων).

Οι λύσεις που ο συγγραφέας προτείνει προέρχονται μέσα από την αναδιοργάνωση του κοινωνικού κράτους και της δημόσιας διοίκησης, τη μεταβολή του φορολογικού συστήματος, τη βελτίωση της εκπαίδευσης (ώστε αυτή να παράγει ανταγωνιστικούς και αποτελεσματικούς εργαζομένους) και την τόνωση της εγχώριας οικονομικής δραστηριότητας με τον ενεργό ρόλο του κράτους. Αν και στα μάτια του ορθόδοξου οικονομολόγου η πρόταση του Θ. Πελαγίδη για ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης με τον επιμέρους περιορισμό των προσπαθειών για την άμεση «περιστολή του δημοσίου χρέους» μοιάζει παιχνίδι με τη φωτιά, θα λέγαμε ότι υπάρχει σ' αυτήν μια λογική, καθώς, εκτός από την επιστημονική τεκμηρίωση, υπάρχουν και άλλα επίκαιρα πλέον ζητήματα που έχουν να κάνουν με τις πολιτικές συνέπειες που θα μπορούσε να έχει η διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής (βλ. φαινόμενα τύπου Λεπέν).

Έτσι, λοιπόν, αν και είναι πολύ δύσκολο να αγνοήσει κανείς τις επιταγές των καιρών, ιδίως μάλιστα αν λάβει υπόψη και τα μελλοντικά προβλήματα που έχουν να κάνουν με τις δημογραφικές εξελίξεις, η πρόταση του Θ. Πελαγίδη έχει ισχυρά ερείσματα. Και σε αυτό το σημείο ο συγγραφέας επιχειρεί να παντρέψει το ιδανικό με το εφικτό λέγοντας πως μια αύξηση της εγχώριας ζήτησης, για να επιτευχθεί μια πολιτική πλήρους απασχόλησης, θα πρέπει να προέλθει μέσα από την αύξηση των παραγωγικών επενδύσεων και μόνον. Υποστηρίζει δε ότι οι πόροι από το ΚΠΣ-3 υπάρχουν και έτσι θα είναι σχετικά εύκολο να χρηματοδοτηθεί μια τέτοια προσπάθεια. Για να επιτευχθούν όμως τα παραπάνω, θα πρέπει και το κράτος να αλλάξει. Να γίνει πιο ευέλικτο και πιο εύκαμπτο ώστε εύκολα να ανταποκρίνεται στις εκάστοτε ανάγκες. Στον βαθμό που αφορά το θεωρητικό επίπεδο θα λέγαμε ότι οι προτάσεις του συγγραφέα είναι καινοτόμες και ενδιαφέρουσες. Στο πρακτικό όμως επίπεδο υπάρχουν σημαντικοί περιορισμοί, τούς οποίους όλοι μας γνωρίζουμε. Συνεπώς, ο αναγνώστης θα διαπιστώσει ότι είναι αρκετά δυσχερές να καταργηθούν οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ των ιδανικών καταστάσεων, που ο Θ. Πελαγίδης προτείνει και παρουσιάζει, και των πραγματικών καταστάσεων, που όλοι βιώνουν.

Εν κατακλείδι, θα έλεγε κανείς ότι πρόκειται για ένα επίκαιρο βιβλίο, το οποίο προάγει σημαντικά τη συζήτηση για τη μετεξέλιξη του κράτους. Γίνεται δε ακόμη πιο επίκαιρο υπό το πρίσμα των πρόσφατων εξελίξεων στη Γαλλία.

Νίκος Α. Κεράνης (οικονομολόγος και οικονομικός αναλυτής)

ΤΟ ΒΗΜΑ , 12-05-2002