Δίλημμα δικαίου (Right as rain)

Το "Δίλημμα δικαίου" είναι ένα ευφυέστατο μυθιστόρημα που τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Θέμα του, τα οικογενειακά μυστικά και η έννοια της τιμωρίας. Σκηνικό του, η σκοτεινή πλευρά της πόλης της Ουάσινγκτον - το μέρος όπου οι πολιτικοί και οι διπλωμάτες δεν τολμούν ποτέ να πλησιάσουν.

Ο Ντέρεκ Στρέιντζ, πρώην αστυνομικός που δουλεύει ως ντετέκτιβ στην προσωπική του επιχείρηση «Έρευνες Στρέιντζ», αναλαμβάνει την υπόθεση ενός αστυνομικού που δολοφονήθηκε από έναν συνάδελφό του πάνω σε ατυχή νυχτερινή συμπλοκή. Η μητέρα του δολοφονημένου αστυνομικού ζητάει από τον Στρέιντζ να διαλευκάνει την υπόθεση. Η έκκληση της μητέρας οδηγεί τον Στρέιντζ στον υπόκοσμο της Ουάσινγκτον, όπου αστυνομικοί και εγκληματίες λειτουργούν με τους δικούς τους μυστικούς νόμους, και όπου η ανθρώπινη ζωή αξίζει λιγότερο από το χρήμα και τα ναρκωτικά.
Έχοντας στο πλευρό του τον Τέρι Κουίν, τον αστυνομικό που αθωώθηκε για τον θάνατο του συναδέλφου του, χωρίς όμως να μπορεί να ξεφύγει από τις τύψεις, ο Στρέιντζ έρχεται αντιμέτωπος με το εμπόριο ναρκωτικών, τον ρατσισμό, και το μίσος δολοφόνων που στοιχειώνουν τις σελίδες του βιβλίου.

Το "Δίλημμα δικαίου" είναι μέχρι στιγμής το πιο άμεσο και δυνατό βιβλίο του George P. Pelecanos. Ένα αριστούργημα ψυχολογικής έντασης, περίτεχνης πλοκής και εντυπωσιακής κορύφωσης, που τον κατατάσσει άξια ανάμεσα στα ιερά τέρατα της αστυνομικής λογοτεχνίας.







ΚΡΙΤΙΚΗ



Θαυμαστής του Ντάσιελ Χάμετ, του συγγραφέα που εισήγαγε το στοιχείο του ρεαλισμού στην αστυνομική λογοτεχνία, ο ελληνικής καταγωγής Τζορτζ Πελεκάνος (Ουάσιγκτον, 1957) στα μυθιστορήματά του αφηγείται καθημερινές ιστορίες με ήρωες που συναντά στους δρόμους. Μεγαλωμένος σε οικογένεια μεταναστών, έχοντας εργαστεί ως μάγειρας, λαντζιέρης, πωλητής και εργάτης, αντλεί τα θέματά του, κυρίως φυλετικά και ταξικά, από τον περίγυρό του. Στο μυθιστόρημα Δίλημμα δικαίου (πρωτότυπος τίτλος Right as Rain) έχει εγκαταλείψει την προσφιλή του ενασχόληση με τα προβλήματα που αφορούν τους μετανάστες για να καταπιαστεί με τον ρατσισμό, ζήτημα φλέγον και διαχρονικό στην αμερικανική κοινωνία, και την καθημερινή μιζέρια των περιθωριακών. Σε αυτό εμφανίζονται ισπανόφωνοι και Κινέζοι, καθώς και κάποια μέλη της γνωστής στους αναγνώστες του οικογένειας Γεωργελάκου, ιδιοκτήτες εστιατορίου (τους βάζει να πετούν ελληνικές λέξεις και να κλέβουν την Εφορία), ωστόσο το βάρος της αφήγησης πέφτει στην αντιπαλότητα λευκών και μαύρων.

Κεντρικός ήρωας είναι ο μαύρος ιδιωτικός ντετέκτιβ Ντέρεκ Στρέιντζ, πρώην αστυνομικός, τον οποίο γνωρίσαμε στη Φλεγόμενη πόλη, βιβλίο πολιτικό, με θέμα τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Ο Ντέρεκ, ο οποίος συνήθως αναλαμβάνει να ελέγξει το παρελθόν ανθρώπων, να ξεσκεπάσει ασφαλιστικές απάτες, να επιβεβαιώνει ή να διαψεύδει συζυγικές απιστίες, εδώ επιχειρεί να διαλευκάνει την υπόθεση του φόνου του Κρις Γουίλσον, ενός μαύρου αστυνομικού που σκοτώθηκε σε νυχτερινή συμπλοκή από τον Τέρι Κουίν, έναν λευκό συνάδελφό του. Οι έρευνες του Ντέρεκ τον οδηγούν σε μια συμμορία λευκών εμπόρων ναρκωτικών - με αυτούς είναι συνδεδεμένη η ναρκομανής αδελφή του θύματος, η Σόντρα -, καθώς και σε μια χούφτα διεφθαρμένους αστυνομικούς.

Ο ρατσισμός του οποίου τις παραμέτρους αναλύει ο Πελεκάνος στο Δίλημμα δικαίου, ενδημεί, όχι απλώς στα ευρύτερα στρώματα της Ουάσιγκτον, αλλά ειδικότερα μέσα στην αστυνομία, όπου η επιφυλακτικότητα, η καχυποψία και η υποβόσκουσα αντιπάθεια ανάμεσα σε λευκούς και μαύρους είναι η αιτία του άδικου φόνου για τον οποίο ουδείς καταδικάστηκε. Ο Κουίν, ο δράστης, εκτός αστυνομίας πλέον, υπάλληλος σε κατάστημα μεταχειρισμένων βιβλίων, για να εξιλεωθεί, αποφασίζει να βοηθήσει τον Ντέρεκ στις έρευνές του, έχοντας δίπλα του τη Χουάνα, μια Λατίνα, εξαιτίας της οποίας προκαλούνται αρνητικά σχόλια.

Ο αναγνώστης παρακολουθεί τον μαύρο Ντέρεκ και τον λευκό Κουίν να περιπλανώνται στις «καλές» συνοικίες μα και στις ύποπτες γειτονιές, σε μοδάτα ή μη εστιατόρια και μπαρ, και μαθαίνει τον τρόπο ζωής και σκέψης των σύγχρονων αμερικανών πολιτών, ανεξάρτητα από το χρώμα τους. Ο ρατσισμός, μας λέει ο Πελεκάνος, δεν χαρακτηρίζει μόνο τον λευκό πληθυσμό, μα υπάρχει και στους μαύρους, οι οποίοι θεωρούν ότι η μείξη ανθρώπων της φυλής τους με λευκούς είναι ανεπίτρεπτη. «Δεν μπορώ να αντέξω το πώς μυρίζουν οι λευκοί» λέει ένας μαύρος (σελ. 73). Αλλά και στις φυλακές, χώρο όπου οι έγκλειστοι διάγουν στερημένη ζωή και οι συνθήκες είναι ίδιες για όλους, αναπτύσσεται μίσος ανάμεσα στους τροφίμους με διαφορετικό χρώμα επιδερμίδας.

Το Δίλημμα δικαίου λοιπόν μπορεί να διαβαστεί ως δοκίμιο για τον ρατσισμό. Ο συγγραφέας, ωστόσο, δεν κάνει αντιρατσιστικό κήρυγμα, ο διδακτισμός δεν είναι στις προθέσεις του. Τον ενδιαφέρει απλώς να αφηγηθεί γλαφυρά μια ιστορία και να τονίσει πως ο κόσμος αλλάζει, είτε μας αρέσει είτε όχι, κι οφείλουμε να ξεπεράσουμε τα παλιά μίση και τις στείρες αντιπαραθέσεις.

Ταυτόχρονα, το βιβλίο είναι και ανατομία της αμερικανικής κοινωνίας. Οι περιγραφές του Σκουπιδότοπου, του απόμερου σημείου της πόλης, όπου συγκεντρώνονται οι άνθρωποι χωρίς παρόν, οι απόβλητοι, τα κατακάθια της Ουάσιγκτον, για να μαστουρώσουν, να τρυπηθούν, ή να κάνουν έρωτα, είναι θλιβερές, μα ολοζώντανες. «Εχουμε δύο ξεχωριστές κοινωνίες σε αυτήν εδώ τη χώρα και το χάσμα μεταξύ εκείνων που έχουν και εκείνων που δεν έχουν γίνεται μεγαλύτερο μέρα με τη μέρα» λέει ένας από τους ήρωες (σελ. 323). Αυτό είναι διαπίστωση: ο Πελεκάνος δεν βλέπει με αισιοδοξία το μέλλον της Αμερικής ή μάλλον των κατοίκων αυτής της χώρας. Κι αυτό τον ανησυχεί.



ΦΙΛΠΠΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ

Το ΒΗΜΑ, 11/03/2007