Η αδελφότητα των λύκων

Στο Ζεβωντάν.
Πάνω από εκατό νεκροί.
Ποιος σπέρνει τον τρόμο στην περιοχή; Ένας λύκος; Ο διάβολος; Πώς οι κάτοικοι να μην τα έχουν χαμένα όταν ένα φοβερό κτήνος επιβιώνει απ' τις σφαίρες των κυνηγών κι εξαφανίζεται κάθε φορά που νομίζουν ότι η σύλληψή του είναι βέβαιη;
Ο ιππότης Γκρεγκουάρ ντε Φρονσάκ, φτάνει στην περιοχή για να σχεδιάσει ένα πορτρέτο του Κτήνους και να διευκολύνει με αυτόν τον τρόπο τη σύλληψή του. Μα σε λίγο θα βρεθεί αντιμέτωπος με μια απίστευτη αλήθεια. Και τίποτα στον κόσμο δεν τον έχει προετοιμάσει γι' αυτό που θ' ανακαλύψει...







ΚΡΙΤΙΚΗ



Είναι γνωστό, τουλάχιστον στους μελετητές της Ιστορίας, ότι το επαναστατικό κίνημα του Διαφωτισμού, που χαρακτήρισε ολόκληρο σχεδόν το δέκατο όγδοο αιώνα, ξεκίνησε ως αντίδραση στο παρακμιακό καθεστώς μιας βάρβαρης πραγματικότητας, της οποίας το κυρίαρχο κοινωνικοπολιτικό σύστημα ήταν ένας συνδυασμός θρησκευτικού φανατισμού και απολυταρχικού ολοκληρωτισμού, όπου οι εκπρόσωποι της Εκκλησίας και του κράτους καθόριζαν τη μοίρα και την πορεία του πολίτη με συγκεκριμένες πρακτικές, υπαγορευμένες από μια εντελώς αμοραλιστική φιλοσοφία. Το αποτέλεσμα των εν λόγω πρακτικών ήταν η διατήρηση του «αφελούς και απλού λαού» σε επίπεδο ζωώδες. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούσαν τα δύο προαναφερθέντα εξουσιαστικά κέντρα ξεκινούσαν από διαδόσεις υπερφυσικού τρόμου και έφταναν μέχρι αποκρουστικά συμβάντα ρεαλιστικής ωμότητας. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, το άτομο και κατ' επέκταση η ομάδα παρέμεναν καθηλωμένα σε μια εφιαλτική κατάσταση τρομώδους πρωτογονισμού, τις υλικές και πνευματικές επιπτώσεις του οποίου βίωναν καθημερινά. Οταν, όμως, το τρομοκρατικό αυτό καθεστώς, ξεπερνώντας τα όρια, κατέστη αφόρητο, αποπνικτικό και αδιέξοδο, δημιουργώντας δυσοίωνες προβλεπτικές βεβαιότητες για το μέλλον, τότε η ανάγκη της αλλαγής του έγινε επιτακτική, σημαίνοντας, μέσα από τις αναπόφευκτες αντιδράσεις, την έλευση της ανατροπής της βαρβαρότητας. Αυτήν ακριβώς την ανατροπή ευαγγελίστηκε ο Διαφωτισμός, ένα από τα σπουδαιότερα ιστορικά κινήματα της ανθρωπότητας, που, ξεκινώντας από τους κόλπους των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, αρχίζει να διαμορφώνεται κατά το 17ο αιώνα και να αποκτά πλέον συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, περιεχόμενο και στόχο το 18ο.

Το ανά χείρας μυθιστόρημα του Πιέρ Πελότ (γεν. 1945), που βασίζεται στο ομώνυμο φιλμ του Κριστόφ Γκανς, είναι τοποθετημένο στην προαναφερθείσα επαναστατική περίοδο και επικεντρώνει την προβληματική του στη λυσσαλέα προσπάθεια του απερχόμενου θρησκευτικού συντηρητισμού εναντίον του προελαύνοντος Διαφωτισμού, που εισβάλλει θριαμβευτικά στο προσκήνιο της Ιστορίας. Ο συγγραφέας, ωστόσο, μια και ακολουθεί το σενάριο του Στέφεν Κάμπελ, πάνω στο οποίο «γυρίστηκε» το φιλμ, «σχεδιάζει» το «μήνυμά» του μέσα από μια γοτθική ιστορία τρόμου, στο βάθος της οποίας ενυπάρχει μια υποψία επιστημονικής φαντασίας, αντανάκλαση του «επιστημονικού πνεύματος» της εποχής, τουλάχιστον όπως εκφράστηκε από τους φιλοσόφους και εγκυκλοπαιδιστές της (Λέσινγκ, Λοκ, Νεύτων, Χιουμ, Βολτέρος, Ντιντερό, Μοντεσκιέ, Ρουσό κ.ά.). Το εξωτερικό περίγραμμα της μυθολογίας του χρησιμοποιεί τα λίγο - πολύ γνωστά σύμβολα της λογοτεχνίας τρόμου, το διάβολο και το λυκάνθρωπο, όχι τόσο για να τα ανανεώσει ή για να σχεδιάσει μια ακόμη παραλλαγή τους -που κατά κάποιον τρόπο το κάνει και αυτό- όσο, κυρίως, για να καταγγείλει τις μεθόδους και τις πρακτικές του σκοτεινού στρατοπέδου. Ετσι, στο ευρύτερο πλαίσιο της ιστορίας και μέσα σ' ένα μισοσκότεινο τοπίο αβεβαιότητας, που κύριο χαρακτηριστικό του είναι η ανασφάλεια του ατόμου, κυκλοφορεί ένα μυστηριώδες τέρας, που η φήμη το έχει προικίσει με υπερφυσικές διαστάσεις, γεγονός που το κάνει ακόμη πιο εφιαλτικό. Προσομοιάζει με τα ανάλογα πλάσματα που περιφέρονται στα λαϊκά παραμύθια τρόμου της Κεντρικής Ευρώπης, από τα οποία φαίνεται πως έχει δραπετεύσει για να σπείρει τον πανικό και να υπονομεύσει την έτσι κι αλλιώς τρωτή πραγματικότητα. Η δράση του αναπτύσσεται στην περιοχή Ζεβοντάν της Νότιας Γαλλίας και συνίσταται σε μια σειρά φρικιαστικών φόνων μικρών παιδιών, που γίνονται ως θεϊκή τιμωρία για την «άδικη και αδέξια λογοκρισία που ασκήθηκε από τους ανθρώπους του βασιλιά Λουδοβίκου, σχετικά με τις εξαγνιστικές δραστηριότητες του Κτήνους». (Να σημειωθεί εδώ ότι η εν λόγω περιοχή σχετίζεται με ανάλογο θρύλο ή ιστορικό γεγονός, που ονομάστηκε «Το θηρίο της Ζεβοντάν» και που αφού καταβρόχθισε γύρω στα 50 άτομα, σκοτώθηκε τελικά από κάποιον χωρικό).

Βρισκόμαστε στα 1764 και τα ρήγματα του Διαφωτισμού έχουν αρχίσει ήδη προ πολλού να εμφανίζονται στα θεμέλια και στη δομή του ευρωπαϊκού κοινωνικοπολιτικού συστήματος. Ο ιππότης Γκρεγκουάρ ντε Φρονσάκ στέλνεται στην περιοχή, προκειμένου να διαλευκάνει το μυστήριο. Εκπρόσωπος του σύγχρονου προοδευτικού πνεύματος, ρεαλιστής, απαλλαγμένος από δεισιδαιμονίες και προκαταλήψεις, θα αντιμετωπίσει όχι μόνο με σκεπτικισμό αλλά και με υποψία τις φήμες. Οι έρευνές του στους δύσοσμους υπονόμους της ιστορίας, εκεί που εκκολάπτονται οι μεταφυσικές φοβίες, θα τον φέρουν αντιμέτωπο με μια απίστευτα νοσηρή πραγματικότητα, η αποκρουστική ποιότητα της οποίας ξεπερνά όχι μόνο τις μυθολογικές διαστάσεις της, αλλά και την πλέον αρρωστημένη φαντασία. Στο κέντρο της, σαν ένα πυώδες απόστημα, η «Αδελφότητα των Λύκων», μια μυστικιστική εταιρεία - οργάνωση, τα μέλη της οποίας αυτοαποκαλούνται «Λύκοι του Θεού», ενώ το Κτήνος (μια διασταύρωση λύκου με άνθρωπο), προέκταση της εσωτερικής τους κτηνωδίας, δεν είναι παρά το εκτελεστικό τους όργανο.

Ο Πιέρ Πελότ, συγγραφέας γουέστερν, αστυνομικών noir και επιστημονικής φαντασίας μυθιστορημάτων, επιλέγει εδώ, γνωρίζοντας σίγουρα την ανάλογη φιλολογία του είδους, από την οποία αξίζει να αναφερθούν «Ο Λυκάνθρωπος» (1857), του Αλεξάνδρου Δουμά, πατρός και «Ο Λυκάνθρωπος του Παρισιού» (1933), του Γκάι Εντορ, το θρίλερ τρόμου, προκειμένου να σχεδιάσει το ανά χείρας μυθιστόρημα. Εξάλλου, δεν μπορεί να κάνει και τίποτε άλλο, εφόσον, όπως ήδη ειπώθηκε, είναι υποχρεωμένος να ακολουθήσει το ομώνυμο φιλμ. Το κάνει, ωστόσο, με συνέπεια, χρησιμοποιώντας μια ποιητική γλώσσα με λυρικές αποχρώσεις, που τον βοηθά να σχεδιάσει όσο πιο πιστά γίνεται το ύφος και το κλίμα της εποχής. Οι δόσεις του τρόμου και των παράξενων ξαφνιασμάτων που χαρακτηρίζουν το είδος, έχουν υπολογιστεί σωστά και εκδηλώνονται μέσα από αμφίβολα ημίφωτα, μουντά χρώματα, αλλόκοτους ήχους, στοιχεία που καλλιεργούν αλλά και υπογραμμίζουν την αγχώδη, κλειστοφοβική ατμόσφαιρα του έργου. Τα σκοτεινά δάση, τα υγρά υπόγεια, οι μυστηριώδεις πύργοι, τα ύποπτα πρόσωπα και, κυρίως, η αόρατη, μεταφυσική απειλή που επικρέμαται πάνω από το έτσι κι αλλιώς τρομώδες, άγριο τοπίο, στις σκιερές γωνιές του οποίου μοιάζει να καραδοκεί η φρίκη ενός ανείπωτου εφιάλτη, έχουν όλα τα γνώριμα χαρακτηριστικά του γοτθικού μυθιστορήματος, ενός λογοτεχνικού είδους που άνθησε στην εν λόγω εποχή κι έγινε η ταυτότητά της.

Η μετάφραση του Δ. Π. Κωστελένου αναδεικνύει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη λογοτεχνική ποιότητα του έργου.



ΜΑΚΗΣ ΠΑΝΩΡΙΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 18/01/2002