Ο πεθαμένος και η ανάσταση

Το πεζογράφημα Ο Πεθαμένος και η Ανάσταση, γραμμένο το 1938, εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1944 κι αποτελεί σταθμό για την ελληνική πεζογραφία, καθώς ο εσωτερικός μονόλογος, που είχε ήδη εισαχθεί απ' το 1930, παίρνει στην περίπτωση Πεντζίκη μια διαφοροποιημένη και πιο εξελιγμένη μορφή. Ο συνειρμικός λόγος, που επηρέασε βαθύτατα την πεζογραφία μας, ειδοποιός διαφορά του Πεντζίκη ανάμεσα στους άλλους πεζογράφους του εσωτερικού μονολόγου, καταλήγει συχνά στην κατάργηση κάθε λογικής συνέπειας και φόρμας προαναγγέλλοντας σε μια εποχή τόσο παρωχημένη την εξέλιξη της πεζογραφίας στη σημερινή μορφή του μυθιστορήματος. Τα πράγματα ή οι λεπτομέρειες αυτονομημένα και περιγεγραμμένα εξαντλητικά, απαλλαγμένα από κάθε συναισθηματική συμπλήρωση, με αισθηματικά ωστόσο αποτελέσματα, σε συνδυασμό με μια μνήμη πλαστική που εκκινεί άλλοτε από το παρελθόν κι άλλοτε απ' το παρόν κι έχει για ενδιάμεσους σταθμούς μια πλημμύρα γνώσεων ατέρμονης εμβέλειας και διακλαδώσεων, αποτελούν τα συστατικά του συνειρμού που βαδίζει στο ρυθμό ενός συχνά εξαρθρωμένου λόγου χροιάς βυζαντινής.

Ο Πεντζίκης μόνο στενά γραμματολογικά μπορεί να ενταχθεί σε μια λογοτεχνική γενιά καθώς αποτελεί πάντα, από τον μεσοπόλεμο μέχρι σήμερα, ένα παρόν για την πεζογραφία μας.