Προσωπική Μαρτυρία

Εξακολουθώ να πιστεύω πως η ανάγνωση της «Προσωπικής Μαρτυρίας» θα αποβεί ιδιαίτερα χρήσιμη ιδίως για τη νέα γενιά, που προβάλλει ολοένα και πιο ανιστόρητη, ανύποπτη και αλαζονική.
Το βιβλίο καλύπτει, στο επίπεδο της μαρτυρίας, μια πολυτάραχη και συνάμα τραγική περίοδο για την Ελλάδα και τον ελληνικό λαό. Με αφετηρία το 1941, τα χρόνια της φασιστικής Κατοχής και τα πρώτα σκιρτήματα για Αντίσταση, προσεγγίζει (μέσα απ' τα βιώματα των Δεκεμβριανών και των εμφύλιων συγκρούσεων) το 1952, χρονιά ενταφιασμού των ελπίδων για μια καλύτερη και δημοκρατικότερη καθημερινή ζωή. Ελπίδων που εξοβελίστηκαν από τους εμφύλιους σπαραγμούς, τον ψυχρό πόλεμο και την εδραίωση της βασιλόφρονος Δεξιάς στην εξουσία
Και μόνο για το ήθος που αποπνέει αυτό το βιβλίο θα πρέπει να διαβαστεί από τους νέους και να ξαναδιαβαστεί από τους παλιούς.

Παύλος Πετρίδης

Αν δεν αντιληφθεί αμέσως κανείς ότι πρόκειται για επανέκδοση ενός βιβλίου που γράφτηκε την περίοδο 1968-1969 και εξεδόθη για πρώτη φορά το 1970, θα πιστέψει ότι μπήκε στη μηχανή του χρόνου και αρχίζει να βλέπει τα πράγματα με τον ανήσυχο ρομαντισμό και ταυτόχρονα την ευλαβική ακριβολογία μιας εποχής την οποία όσοι γεννήθηκαν τις τρεις τελευταίες δεκαετίες δεν θα γνωρίσουν ποτέ. Λίγοι γράφουν πλέον με τον τρόπο που είναι γραμμένο το βιβλίο Προσωπική μαρτυρία του Αν. Πεπονή. Μια κατάθεση ήθους από έναν ευπατρίδη, που δεν ξέρεις αν πρέπει να «ταξινομήσεις» ως πολιτικό, νομικό, στοχαστή ή ως συγγραφέα, αν ληφθεί υπόψη ότι το συγγραφικό έργο του αριθμεί άλλους τέσσερις τίτλους.


Το βιβλίο περιγράφει τα γεγονότα και τα βιώματα του ιδίου την ταραχώδη περίοδο 1941-1952. Ένα πολιτικό ντοκουμέντο για την Κατοχή, την Αντίσταση, τον Εμφύλιο, τις συνέπειές τους. Όπως, όμως, γράφει στον πρόλογο ο Π. Πετρίδης «κυρίως προσεγγίζει το δράμα των κομματικά ανένταχτων που αγωνίστηκαν με σημείο αναφοράς την ελευθερία». Ο ίδιος ο Αν. Πεπονής στον πρόλογο της έκδοσης του 1970 ­τα σχόλια της εποχής για την οποία παρατίθενται στη σημερινή έκδοση ως ντοκουμέντα μιας άλλης δραματικής εποχής­ έγραφε: «Τα πρόσωπα παρουσιάζονται με την τότε δράση τους και στάση τους, που στη διαδρομή του χρόνου δεν έμεινε αμετακίνητη».


Το βιβλίο δεν αξίζει την επανέκδοσή του μόνο ως πολιτικό ντοκουμέντο ούτε μόνο ως νηφάλια και τολμηρή για την εποχή της πρώτης έκδοσης αφήγηση μια θυελλώδους δεκαετίας. (Αν και το «τολμηρή» ισχύει και για τη σημερινή έκδοση και ο συγγραφέας το ξέρει σημειώνοντας ότι: «Η ζωντανή συλλογική μνήμη ενοχλεί γιατί μπορεί να ενθαρρύνει την αναζήτηση και την επιδίωξη μιας άλλης, διαφορετικής, νέας πραγματικότητας».) Αποτελεί κέρδος για τη σύγχρονη βιβλιογραφία και για τη δύναμη του λόγου όταν περιγράφει, π.χ., σκηνές της κατεχόμενης Αθήνας: «Πτώματα. Μεσημέρι, φεύγοντας από το σχολείο βγήκα στην Πατησιών από τη Νεϊγύ. Πάνω σ' ένα αυτοσχέδιο κάρρο χαμηλό, άφραχτο, ίσια σανίδια, δυο κορμιά τυλιγμένα σ' άσπρα πανιά, θάταν σεντόνια. Και στη θέση του ζώου, δύο άνθρωποι που το σέρνανε αργά-αργά κι ούτε κλάμα, ούτε παππάς, ούτε άλλος κανείς ν' ακολουθεί».

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 24-03-2001