Απομνημονεύματα πολεμικά

Τα 200 χρόνια από την Επανάσταση είναι μια επέτειος ορόσημο και προσκλητήριο. Μας προσκαλεί να θυμηθούμε, να διαβάσουμε, να στοχαστούμε, να μετουσιώσουμε τη συγκίνηση σε γνώση και τη γνώση σε κριτικό και αυτοκριτικό λόγο. Για να ανταποκριθεί στο προφανές χρέος του, να τιμήσει τον Αγώνα με τρόπο παιδευτικό, το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία αποφάσισε να εκδώσει, στη σειρά "Κείμενα Μνήμης" και με την ευθύνη της επιστημονικής επιτροπής που συστάθηκε γι' αυτόν τον σκοπό, δυσεύρετα απομνημονεύματα/ημερολόγια αγωνιστών και ιστοριογραφήματα του 19ου αιώνα που επικεντρώνονται στην Επανάσταση.

Ο πρώτος τόμος της σειράς ήταν τα Απομνημονεύματα της δευτέρας πολιορκίας του Μεσολογγίου του Ηπειρώτη αγωνιστή Αρτέμιου Ν. Μίχου. Ο δεύτερος τόμος, που εκδίδεται με την επιστημονική επιμέλεια του Στέφανου Παπαγεωργίου, έχει ένα εξαιρετικό γνώρισμα που επαυξάνει την καθαυτό αξία του: είναι το πρώτο αυτοβιογραφικό κείμενο αγωνιστή της Επανάστασης που ιστορεί τη γενέθλια δεκαετία του 1820, το οποίο τυπώθηκε και κυκλοφόρησε στην ελεύθερη πλέον Ελλάδα. Πρόκειται για τα Απομνημονεύματα πολεμικά του Χριστόφορου Περραιβού, συντρόφου του Ρήγα Φεραίου και μυημένου στη Φιλική Εταιρεία από το 1817.

Και μόνο η θερμότητα που κυριεύει ένα κείμενο κατά τα λοιπά ψυχρό, όταν γίνεται λόγος για τις πληγές που ανοίγει η διχόνοια, είτε στα πεδία των μαχών είτε στα πεδία των πολιτικών συγκρούσεων ανάμεσα σε ματαιόδοξα άτομα ή εξουσιόφιλες φατρίες, θα αρκούσε για να συστήσει τα Απομνημονεύματα του Χριστόφορου Περραιβού ως ανάγνωσμα υψηλής παιδευτικής αξίας. Το συμπέρασμα του αγωνιστή του '21 είναι απλούστατο: "Αφ' όλας τα οποίας εκερδίσαμεν νίκας έως την σήμερον κατά των ενθρών, η ενδοξοτέρα, η αθάνατος και η σωτήριος δια το έθνος μας είναι το να καταπαύσωμεν αυτήν την κατηραμένην και ολέθριον διχόνοιαν".

Περιεχόμενα:

ΠΡΟΛΟΓΟΣ του Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων Κων. Αν. Τασούλα
Η μνήμη, ο πλούτος των εθνών, Παντελής Μπουκάλας
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Ένας συνωμότης, στρατιωτικός και πολιτικός, στα χρόνια πριν και μετά την Επανάσταση, Στ. Παπαγεωργίου
ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΠΕΡΡΑΙΒΟΣ: ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΜΑΧΩΝ ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΕΙΣΩΝ ΜΕΤΑΞΥ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΟΘΩΜΑΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΕ ΤΟ ΣΟΥΛΙΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΤΟΥ 1820 ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ 1829 ΕΤΟΥΣ
ΤΟΜΟΣ Α'
Προς τους Έλληνας
Εισαγωγή
Α'. Περί αρχής της Επαναστάσεως
Β'. Περί της εξόδου των Σουλιωτών από την Επτάνησον δια τα Ιωάννινα
Γ'. Συμμαχία των Σουλιωτών μετά του Αλή πασά
Δ'. Μάχη της Μπογόριτζας
Ε'. Εκστρατεία δια την Πρέβεζαν
ΣΤ'. Πολιορκία και άλωσις Λελόβων
Ζ'. Πολιορκία και κυρίευσις των Βαρειάδων
Η'. Πολιορκία και άλωσις του Τόσκεσι, και μάχη των Πέντε Πηγαδιών
Θ'. Μάχη του Τόσκεσι
Ι'· Μάχη των Θερμοπυλών
ΙΑ'. Μάχη εις το Χάνι της Γραβιάς
ΙΒ'. Πολιορκία και άλωσις των Δερβιζανών
ΙΓ'. Αναφορά προς τους Σουλιώτας συνοδευμένη με ένα σύντομον οργανισμόν πολιτεύματος
ΙΔ'. Μάχη των Βασιλικών
ΙΕ'. Πολιορκία της Άρτας
Διάλυσις της συμμαχίας των Σουλιωτών και εκστρατεία δύο πασάδων κατά της Άρτας
Αναφορά των Παργίων προς τους Σουλιώτας
Έτερα του Περραιβού προς τους ιδίους
ΙΣΤ'. Μάχη της Πάργας
Επιστολή προς τον Διοικητήν της Επτανήσου
ΙΖ'. Πόλεμος της Ρινιάσσης
Αναφορά των Σουλιωτών προς τον Πρόεδρον της εθνικής βουλής και επίλοιπους βουλευτάς
Περί ηθών και εθίμων των Τσάμηδων, Λιάπηδων, Τόσκηδων και Γκέγκηδων, και πρώτον περί των Τσάμηδων
Ομιλία των Τσάμηδων προς τον αρχιστράτηγον Χουρσίτ πασάν
Επιστολή του Μεχμέτ Χουρσίτ πασά προς τους Σουλιώτας
Ομιλία του Περραιβού προς τους Σουλιώτας
Επιστολή των Σουλιωτών προς τον αρχιστράτηγον των Ιωαννίνων
Αναφορά των Σουλιωτών προς την Διοίκησιν και προύχοντας Πελοποννήσου και Στερεάς Ελλάδος
ΙΗ'. Εκστρατεία του Χουρσίτ πασά κατά του Σουλίου. Μάχη της Στρεθίζης
ΙΘ'. Μάχη του Μαμάκου
Κ'. Μάχη του Ζαβρούχου
ΚΑ'. Μάχη του Αγίου Δονάτου
Παρατάξεις, ή συνήθειαι των Τουρκαλβανών, Σουλιωτών και επιλοίπων Ελλήνων, τας οποίας μεταχειρίζονται εις τας μάχας, ορμάς και εκστρατείας
ΚΒ'. Μάχη του Ναβαρίκου, Χωνιών και φρουρίου της Κιάφας κατ' αυτήν την ημέραν
ΚΓ'. Μάχη των Δερβενακίων, κειμένων μεταξύ Άργους και Κορίνθου
ΚΔ'. Κυρίευσις των εν Σαμωνίβα και Σαμωνίκη οχυρωμάτων
ΚΕ'. Μάχη της Σπλάντζας
Ομιλία των Σουλιωτών προς τους δημογέροντας των χωρίων
Συνθήκη μεταξύ Σουλιωτών και Οθωμανών
Παρατηρήσεις τινές περί της επαναστάσεως
Έκθεσις σύντομος των συμβάντων του Σουλίου προς τον Διοικητήν της Κεφαλληνίας
Επιστολή του Περραιβού προς τους Σουλιώτας, Νικόλαον Τζαβέλλαν, Γεώργιον Δράκον και Λάμπρον Ζάρμπαν
Σημειώσεις/Σχόλια της παρούσας έκδοσης
ΤΟΜΟΣ Β'
Α'. Διήγησις συμβάντων τινών προ της μάχης της Σκιάθου
Επιστολή του Περραιβού προς τους οπλαρχηγούς της Δυτικής Ελλάδος
Επιστολή του Γραμματέως της Επικρατείας προς τους οπλαρχηγούς του Ολύμπου
Αναφορά του αρχηγού Καρατάσιου προς το υπουργείον του πολέμου
Ο Κιουταχής απατά τον αρχηγόν Καρατάσιον, και κλείει ειρήνην ωφέλιμον δια τον εαυτόν του
Β'. Μάχη της νήσου Σκιάθου
Γ'. Ναυμαχία μεταξύ Ευβοίας, Σκιάθου και Τρικκέρων
Βιογραφία σύντομος του Αρχηγού Γ. Καραϊσκάκη
Δ'. Μάχη της Άμπλιανης, κειμένης κατά το δυτικοβόρειον του Παρνασσού
Διατριβή των οπλαρχηγών του κατά την Άμπλιανην στρατοπέδου
Ε'. Μάχη της Πανάσσαρης
Ρήξις εμφυλίου πολέμου
Είσοδος των ρουμελιωτικών όπλων εις την Πελοπόννησον
ΣΤ'. Μάχη της Πεντώρης (Πέντε Όρνια)
Ζ'. Μάχη του Προφήτου Ηλιού, υπερκειμένου βουνού και Μετοχίου Αμφίσσης
Αναφορά των οπλαρχηγών του εν Αμφίσση στρατοπέδου προς την Διοίκησιν
Η'. Μάχη της Σκάλας, κειμένης μεταξύ Αμφίσσης και Άμπλιανης
Θ'. Μάχη των προπόδων των βουνών Μεσολογγίου και σύντομος διήγησις τραγικών τινών συμβάντων εν τοις έξω και έσω του Μεσολογγίου
Ι'. Μάχη του Χαϊδαρίου, πλησίον Αθηνών
ΙΑ'. Μάχη των Θεσπιών
ΙΒ'. Μάχη της Αράχοβας [...]

Επιμ. Επιστημονική κ' Γλωσσάρι: Στέφανος Π. Παπαγεωργίου
Επιμ. κειμένων: Στρατής Μπουρνάζος
Ευρετήριο: Κατερίνα Γεωργοπούλου, Στρ. Μπουρνάζος