Αγίου Βαλεντίνου

Σύγχρονες ιστορίες δύσκολων, γελοίων, περίεργων, κεραυνοβόλων αλλά και βραχύβιων ερώτων. Σκιαγραφούνται χαρακτήρες, καταστάσεις, ψυχολογικές διαθέσεις, βραχυκυκλώματα. Η πλοκή επιφυλάσσει συχνά κωμικοτραγικές ανατροπές και ο θεός του έρωτα, απαλλαγμένος από τα ροζ συννεφάκια αλλά όχι από τα βέλη του, εμφανίζεται πολυπρόσωπος, σύνθετος, αδέξιος, διχασμένος. Τα συννεφάκια επανέρχονται, αλλά είναι γκρίζα, ενίοτε μαύρα. Το δε αιώνιο, όσο και τετριμμένο, ερώτημα «Τι εστί έρως» αιωρείται, αναπάντητο.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Αγκυλωμένος σ' έναν μικρόκοσμο διαψεύσεων, ψευδαισθήσεων, απρόοπτων αλλά έντονων παθών και ασύγγνωστων επικοινωνιακών λαθών, φανατικοί πάντα υποστηρικτές μιας όσο το δυνατόν περισσότερο αναβαθμισμένης ερωτικής συμπεριφοράς, οι μικροαστοί και οι μεγαλοαστοί, που ενοικούν στα ένδεκα διηγήματα του «Αγίου Βαλεντίνου», προσπαθούν όχι τόσο να διαγράψουν μια μακροπρόθεσμη πορεία ζωής, όσο ν' ανακαλύψουν εγκαίρως το απώτερο νόημα των απλών στιγμών του βίου. Προσβλέποντας διαρκώς στο αρχαιότερο όνειρο του ανθρώπου, την ευτυχία δηλαδή σε καθημερινή βάση, οι διηγηματικοί αυτοί χαρακτήρες του Βασίλη Πεσμαζόγλου είναι έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να τα δώσουν όλα για να δικαιώσουν σε απόλυτο βαθμό τα ορμέμφυτά τους: η λιβιδική πραγματικότητα είναι μ' άλλα λόγια η υπέρτατη εν προκειμένω πραγματικότητα. Στον ανελαστικό αυτόν κανόνα θυσιάζονται εκ προοιμίου οι υπόλοιπες παράμετροι της ζωής. Η ακεραιότητα του έρωτα, η μελέτη ορισμένων χρονικών συμπλεγμάτων, που υπονομεύουν την ομαλή λειτουργία της γενετήσιας ορμής, και η εμπέδωση μιας γενικότερης αισθητικής της αγάπης συναποτελούν κατά συνέπεια τις κύριες θεματολογικές αναφορές.

Ελληνες της διπλανής πόρτας, που δοκίμασαν από πρώτο χέρι στη διάρκεια της εφηβείας τους τόσο τη βία όσο και τη νεορομαντική άλω της ταραγμένης δεκαετίας του '70, αλλά και νευρωτικοί βαθύπλουτοι Αμερικανοί (βλ. το εφιαλτικό, άρτιο κομμάτι «Η λοβοτομή», σελ. 99) ή ταλαντούχοι ακαδημαϊκοί δάσκαλοι της γειτονικής Ιταλίας (βλ. το διήγημα που έδωσε τον τίτλο του στη συλλογή, σελ. 111) συνυπάρχουν κάτω από την ίδια αφηγηματική στέγη χωρίς να επικαλύπτουν ο ένας τον άλλον και το κυριότερο, χωρίς να αδικούνται υφολογικά μεταξύ τους. Η εξέλιξη της πλοκής, οι απροσδόκητες καταλήξεις των εξιστορήσεων, οι επιμέρους ανελίξεις των ψυχικών αιτίων και αιτιατών και οι αποτυπώσεις της όλης πεζογραφικής αλήθειας τελούνται εν γένει με τακτ. Σεβόμενος τις επιταγές μιας στοιχειώδους κεμενικής συμμετρίας, ο συγγραφέας έχει μάθει ήδη να υποτάσσει όλο αυτό το ζέον υλικό του σε δοκιμασμένα καλούπια διηγηματικής τεχνικής: εξού και η ομολογούμενη πειστικότητα των σημερινών εκδοχών του δημιουργικού λόγου του, όπου ο διάχυτος σαρκασμός, η ειρωνεία και η κριτική της κατεστημένης αντίληψης περί ηθικής δεν αποψιλώνουν τελικά το ευρύτερο αφηγηματικό πλαίσιο. Ετσι, οι υπόλοιποι κεμενικοί παράγοντες δρουν ανεμπόδιστα.

Οταν υποχρεώνονται κάποια στιγμή να συμβιβαστούν με τα συγκεκριμένα δεδομένα και τις συνθήκες της τρέχουσας ελεύθερης αγοράς του δυτικού κόσμου, όλοι αυτοί, οι δικηγόροι, οι ιστορικοί, οι βιολόγοι, οι κοινωνιολόγοι, οι γιατροί, οι μηχανικοί και οι δημοσιογράφοι, που συνωστίζονται στα διηγήματα του «Αγίου Βαλεντίνου», δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να υπερασπίζονται όπως όπως το έσχατο των δικαιωμάτων τους, δηλαδή την παράταση μιας ποιοτικής συντροφικότητας μέσα από τα υπολείμματα έστω μιας ανάπηρης ερωτικής σχέσης, που τους έταξε η φαρσοκωμωδία της ζωής. Γι' αυτό άλλωστε και η αγωνία τους είναι οριακή. Το ότι τους συμπαθούμε ανυπόκριτα τους χαρακτήρες αυτούς σημαίνει ότι αναγνωρίζουμε στα παθήματά τους και στις πρόσκαιρες ανακάμψεις τους ένα κομμάτι της δικής μας, απόκρυφης ή μη, ιστορίας των αναπόφευκτων ορισμένες φορές πτώσεων, αλλά και της ηρωικής, μανικής ενίοτε απεμπλοκής μας από τη φθορά, που συνεπάγεται η εγκαταβίωσή μας στη μετριότητα του Αλλου. Κι αυτό ίσως να είναι το κατεξοχήν προσόν της συγγραφικής μεθόδου του Βασίλη Πεσμαζόγλου, που γεννήθηκε το 1952 στην Αθήνα και κυκλοφόρησε παλαιότερα ένα ακόμη πεζογραφικό έργο με τίτλο «1993» από τις εκδόσεις «Ηριδανός». Οσο για τη γλώσσα του, έχω να πω ότι οι άφθονες δοτικές, οι σεμνές αρχαϊκές εκφράσεις και τα απολιθώματα μιας πλαστικής καθαρεύουσας δίπλα στους γαλλισμούς του τύπου «ζουρ φιξ», και μάλιστα δύο φορές, ή στον αγοραίο όρο του συρμού «ζάπινγκ» δεν προκαλούν, όπως θα περίμενε κανείς, την ευαισθησία μας, αλλά αντιθέτως υποστηρίζουν αποτελεσματικά την ειδικότερη σκευή του λόγου. Το μερικό υποτάσσεται δηλαδή στην οικονομία του γενικού.

Γενικεύοντας θα έλεγα ότι αν πράγματι αληθεύει ο τραγικός ορισμός του Χάιντεγκερ, που συνοψίζει ότι «ο κάθε ένας είναι ο Αλλος και κανείς δεν είναι ο εαυτός του», τότε το «Αγίου Βαλεντίνου» θα μπορούσε κάλλιστα να θεωρηθεί μια δοκιμή διάγνωσης της ασίγαστης ετερότητας που μας κατακλύζει από παντού.



ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 21/03/2003