Ο κουραδοκόφτης

Απόσπασμα από τον πρόλογο του βιβλίου

[...] Το χαρακτηριστικό αυτού του βιβλίου είναι η επιθετικότητα. Η επιλογή των άρθρων του τόμου έγινε κατόπιν ωρίμου σκέψεως. Δηλαδή, κανένα από τα, εν συνεχεία, κείμενα δεν δημοσιεύεται εκ τύχης. Στην Ελλάδα κυριαρχεί η υποκρισία και η μυθολογία. Ενδεχομένως, οι κριτικοί μας, το νοήμον κοινό και οι ξεφτιλισμένες Αρχές, να σκανδαλισθούν από μερικά προκλητικά άρθρα. Πιστεύω πως, η πρόκληση, και ο αναπόφευκτος σκανδαλισμός, εξαναγκάζουν τους αναγνώστες να χρησιμοποιήσουν τη σκέψη τους. Οι αναγνώστες είναι υποχρεωμένοι να εντοπίσουν το προβληματάκι, που, κάθε φορά, κρύβεται μέσα στα κείμενα. [...]





Ο Ηλίας Πετρόπουλος, ο οποίος πάτησε κιόλας τα εβδομήκοντα, καλά να 'ναι, ενσαρκώνει αυτό το αλλόκοτο είδος του αγοραίου που έχει καταπιεί βιβλιοθήκες, του αετονύχη που μπορεί να μιλάει τη γλώσσα του οιουδήποτε χωρίς να χάνει τίποτα από την προσωπικότητά του. Το επίτευγμα δεν είναι μικρό, αν αναλογιστούμε ότι η αδελφότητα των γραμμάτων και των επιστημών στα καθ' ημάς, διαπνεόταν πάντα από μια έκδηλη αντιπάθεια προς την ζόστομη λαϊκότητα. (...) Για να αποτιμήσουμε την πετροπούλεια φιλολογία - μιλάμε για ένα πελώριο έργο - θα έπρεπε να σταθούμε στα επιμέρους θέματα: φυλακή, κλεψιά, καλιαρντά, μπουρδέλο, καφές, μουστάκι, χασίσι, υπόκοσμος, ψειρολογία, φουστανέλα, φασουλάδα, κλπ., κλπ. Το ζήτημα δεν είναι τα παιδιά, όπως λένε οι γέροντες, αλλά η μήτρα που τα γεννάει. Σε τι σκαμνιά κάθισε, δηλαδή, ο συγγραφέας και σε τι σχολεία ξεσκόλισε. Ποιο είναι, τέλος πάντων, το κρυφό μεράκι αυτής της πρωτοφανούς λαογραφίας και σκατογραφίας, η οποία, χωρίς καλά καλά να το συνειδητοποιήσει, έχει προαχθεί σε πρώτης τάξεως πατριδογνωσία; (...) Εκεί ακριβώς διέπρεψε ο Πετρόπουλος. Δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία τα θέματα: μπορεί να είναι προκλητικά, λαϊκά, σκαμπρόζικα. Αδιάφορο. Στα χέρια ενός άλλου θα ευτελίζονταν και θα έχαναν κάθε ενδιαφέρον. Αντίθετα, αποκτούν χαρακτήρα διότι τα εγκολπώνεται ένας άνθρωπος βαθύτατα τσακωμένος με τη νεοελληνική πραγματικότητα. Για να θυμηθούμε και λίγο τους διανοούμενους της προτεσταντικής Ρωσίας, μόνο όταν αναθεματίσεις τον τόπο σου τον μαθαίνεις. Αλλιώς, απλώς τον ανέχεσαι. Κατά συνέπεια, η εξορία, ο εκτοπισμός στην πορεία του Πετρόπουλου ενήργησε δημιουργικά, σαν ελιξήριο ευφυΐας και έμπνευσης. Αξίζει να τονίσουμε ότι δεν υποκύπτει στη νοσταλγία. Φανερά, τουλάχιστον. Διαγράφοντας το «τι Παρίσι, τι Αθήνα», έκανε έργο ζωής να αφηγηθεί το νεοελληνικό βίο σε όλες του τις περιφρονημένες διαστάσεις. Το αποτέλεσμα είναι έξοχο, διότι δεν έχουμε μόνο τον κατάλληλο άνθρωπο στην κατάλληλη θέση, αλλά τον άνθρωπο που ξεπήδησε πάνοπλος από αυτή τούτη την ανάγκη: ο τόπος τον χρειαζόταν και τον έπλασε[...] ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗΣ



ΚΡΙΤΙΚΗ



Το πρόσφατο πόνημα του Ηλία Πετρόπουλου, υπό τον τίτλο Ο κουραδοκόφτης, προξενεί στον αναγνώστη ποικίλες σκέψεις, θετικές ή αρνητικές, και ενδεχομένως να οδηγήσει τους πιστούς αναγνώστες του στην αναθεώρηση των απόψεών τους για τον αυτοεξόριστο στο Παρίσι συγγραφέα. Οι θετικές συνδέονται με το χαλκέντερον του ανδρός, με τις ποικίλες γνώσεις του, την ευρυμάθειά του, την αξιοθαύμαστη μνήμη του, και ακόμη την πολύ καλή πληροφόρησή του για τα τεκταινόμενα εν Ελλάδι. Τριάντα βιβλία αυτού του ακούραστου εργάτη της έρευνας βρίσκονται στον κατάλογο της Νεφέλης, πέντε σ' εκείνον των εκδόσεων Πατάκη και μερικά στον κατάλογο του Κέδρου, δείχνοντας πόσο φίλεργος και δραστήριος είναι συγγραφικά. Ορισμένα από τα έργα του Πετρόπουλου έχουν ανοίξει δρόμους στους μελετητές και θεωρούνται μοναδικά στο είδος τους. Φαίνεται όμως πως οι εμπνεύσεις στερεύουν σιγά σιγά. Ετσι ο ακάματος συγγραφέας και ερασιτέχνης λαογράφος, που έχει βάλει τα γυαλιά σε πολλούς ειδικούς επιστήμονες έχει αρχίσει να δημοσιεύει άρθρα και αρθρίδια περί πολλών ετερόκλητων θεμάτων (πραγμάτων και προσώπων), με εμφανή σκοπό την πρόκληση σκανδάλου.

Στον Κουραδοκόφτη, βιβλίο που περιέχει έναν πρόλογο και είκοσι οκτώ άρθρα, είτε δημοσιευμένα είτε ανέκδοτα, κι έχει μια πλούσια εικονογράφηση, άγνωστη εν πολλοίς και δυσεύρετη - το εξώφυλλο και η προμετωπίδα είναι του Αλέξη Βερούκα -, η εντύπωση πως επιδιώκεται ο σκανδαλισμός του αναγνώστη είναι ισχυρή. Αλλωστε ο ίδιος ο συγγραφέας δηλώνει στον πρόλογό του ότι «κανένα από τα κείμενα δεν δημοσιεύεται εκ τύχης», ότι πιστεύει στην πρόκληση, ώστε οι αναγνώστες «να χρησιμοποιήσουν τη σκέψη τους», δεδομένου ότι στην Ελλάδα «κυριαρχεί η υποκρισία και η μυθολογία». Τι σημαίνει όμως «κουραδοκόφτης»; Σύμφωνα με τον συγγραφέα, είναι το σχεδόν ανύπαρκτο βρακάκι, το τάνγκα, το στρινγκ, των καλλίγραμμων κοριτσιών («ας είναι ευλογημένα!»), λέξη που ανακάλυψε στις πιάτσες των νέων της Ελλάδας. Στο βιβλίο υπάρχουν το Παλιό γλωσσάριο της Λαχαναγοράς, άρθρο για το Ερωτικό μουσείο της Βαρκελώνης, ένα κείμενο για τον ερωτικό Τσάτσο (τον πρώην Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας), κείμενα για τους Αρβανίτες, τα Γυφτολεξικά κτλ. Η πρόκληση, το σκάνδαλο, που επιδιώκει να δημιουργήσει ο Πετρόπουλος ανιχνεύεται στα άρθρα που αναφέρονται σε πρόσωπα, ζώντα ή μη, πανελλήνιας εμβέλειας. Τα συγκεκριμένα άρθρα γενικά είναι απαξιωτικά και αρνητικά, εκτός από εκείνα για τον γλύπτη Φιλόλαο, τον συγγραφέα Τέο Ρόμβο, τον οποίο «οι κλικαδόροι κριτικοί και βιβλιοπαρουσιαστές» περιφρονούν, τον παλιό τεχνοκριτικό Αγγελο Προκοπίου, γύρω από τον οποίο επικρατεί - λέει - «απαράδεκτη συνωμοσία σιωπής», την οποία επιχειρεί να σπάσει, ανεξάρτητα αν ο προαναφερθείς «ήτο στην ΚΥΠ» ή όχι, και τον ισοβίτη συγγραφέα Κώστα Σαμαρά.

Τα πρόσωπα που δέχονται τις επιθέσεις του Ηλία Πετρόπουλου - με αυτόν τον τρόπο αυτοαναιρείται ως λαογράφος, ερευνητής, μελετητής και περιβάλλεται με το ένδυμα του κοινωνικού σχολιαστή και του λιβελογράφου - είναι ο Αρης Βελουχιώτης, ο Διονύσιος Σολωμός, η φιλόλογος Κατερίνα Κωστίου. Πέρα από αυτούς, το βιβλίο του βρίθει μειωτικών χαρακτηρισμών: ένας υπουργός είναι «σαχλαμαράκιας», άλλος είναι «κοκορόμυαλος», κάποιοι δικαστές και εισαγγελείς είναι «μασόνοι», ένας ποιητής είναι «μέτριος», ένας καθηγητής πανεπιστημίου είναι «αυλοκόλακας», ένας σκηνοθέτης «αποτυχημένος», κάποιοι διανοούμενοι «αδιάντροποι μνηστήρες», πολλοί δημοσιογράφοι «δούλοι» της εξουσίας, ο Διονύσης Χαριτόπουλος «επιπόλαιος», ο Ρίτσος «φλύαρος», η Μελίνα Μερκούρη «άνευ παιδείας», ο Τσίρκας «πονηρός Αιγυπτιώτης», όσο για τους αριστερούς διανοούμενους «ελάχιστοι» διατηρούν την αξιοπρέπειά τους.

Ιδιαίτερη μεταχείριση επιφυλάσσει ο συγγραφέας στον Διονύσιο Σολωμό και στον Αρη Βελουχιώτη. Το κείμενο για τον εθνικό μας ποιητή είχε δημοσιευθεί στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία και προκάλεσε τότε αντιδράσεις. Το κείμενο για τον Βελουχιώτη δημοσιεύεται εδώ για πρώτη φορά, και σε αυτό ο συγγραφέας ομιλεί για «μυθολογία» και για «εθελοτυφλία των ιστοριογράφων», κάτι που ισούται με την «ανοησία του Λαού». Αφού μάταια προσπαθεί να πείσει ότι ο Βελουχιώτης δεν είχε πολεμική δράση, ισχυρίζεται χωρίς αποδείξεις ότι ο αρχηγός του ΕΛΑΣ ξεκίνησε «τη μακάβρια ιστορία των σφαγών». Μάλιστα για να δώσει αληθοφάνεια στην άποψή του αφηγείται μια ιστορία, όπου κατά την αφήγηση προσφιλούς του προσώπου ήταν ο «αλητάμπουρας», «ο Κλάρας» που έκλεψε τις καρέκλες του οικογενειακού του κινηματογράφου... Για να τεκμηριώσει δε τον ισχυρισμό του ότι ο Βελουχιώτης δεν αξίζει ούτε τιμές, ούτε άγαλμα στη Λαμία, ούτε πάνω από είκοσι βιβλία και βιογραφίες και ότι ήταν «πορτοφολάς» και «σαδιστής» και «πουστόμαγκας», χρησιμοποιεί ένα δημοσίευμα της εφημερίδας Ελεύθερη Ωρα και τα επιχειρήματα που περιέχονται στο βιβλίο ενός ακροδεξιού συγγραφέα, το οποίο ο ίδιος ο Πετρόπουλος χαρακτηρίζει «φασιστικό προχειρογράφημα».

Κατά τα άλλα, Ο κουραδοκόφτης έχει και καλές στιγμές, είναι ένα ενδιαφέρον βιβλίο, ασχέτως αν ο δημιουργός του, με αφορμή την έκδοσή του, μιλώντας για τον εαυτό του παραδέχεται ότι είναι «αντιφατικός και έχει διαπράξει λάθη» (συνέντευξη στην εφημερίδα Αγγελιοφόρος της Κυριακής).



Φίλιππος Φιλίππου (συγγραφέας)

ΤΟ ΒΗΜΑ , 24-11-2002