Τέφρα και σκιά

Σε κανένα άλλο έργο του Πίντερ δεν συναντά κανείς τόσο έντονα αυτή τη σύζευξη ανάμεσα στις προσωπικές μνήμες και το συλλογικό ασυνείδητο, τη σύμπλευση των βιωμάτων της παγκόσμιας ιστορίας με τον προσωπικό μικρόκοσμο των χαρακτήρων, όσο στο πρόσφατο έργο του Tέφρα και Σκια (Ashes to Ashes, 1996). Eνώ από υφολογική άποψη το έργο φαίνεται να αναδύεται μέσα από τον ίδιο νοσταλγικό, ατμοσφαιρικό κόσμο όπως το Tοπίο, η Σιωπή και οι Παλιοί καιροί, στην πραγματικότητα παραπέμπει σε άλλα, πολύ πιο προκλητικά και εφιαλτικά, επικίνδυνα και άρα σιωπηρώς απαγορευμένα τοπία, για τα οποία επιτάσσει στους θεατές όχι μόνο αναγνώριση αλλά και αποδοχή συνενοχής και συνέργειας. Xωρίς να αρνηθεί το γεγονός ότι οι έμμονες εικόνες βίας μέσα στο έργο συνδέονται άμεσα με τη ναζιστική Γερμανία, ο Πίντερ τονίζει ότι το έργο έχει ευρύτερη σχέση με όλα τα πολιτικά εγκλήματα της εποχής μας, που πολλές φορές γίνονται εν ονόματι της δημοκρατίας, μιας λέξης "που αρχίζει να βρομάει", και με τη σιωπηρή συναίνεση, την ένοχη απάθεια των ελεύθερων πολιτών αυτών των δημοκρατιών: "Στο Tέφρα και Σκιά δεν αναφέρομαι μόνο στους ναζί: μιλάω για μας και τις αντιλήψεις μας για το παρελθόν και την ιστορία μας, και για το πώς μας επηρεάζουν σήμερα".