Η ποινική αντιμετώπιση της εγκληματικότητας των ανηλίκων

Η νέα έκδοση του παρόντος βιβλίου κατέστη επιβεβλημένη λόγω των σημαντικών αλλαγών και αναγκαίων εξελίξεων που επήλθαν στο σύστημα δικαιοσύνης για ανηλίκους, ιδίως με τον ν. 3860/2010 "Βελτιώσεις της ποινικής νομοθεσίας για τους ανήλικους δράστες, πρόληψη και αντιμετώπιση της θυματοποίησης και της εγκληματικότητας των ανηλίκων" (ΦΕΚ Α΄ 111/12.7.2010), ο οποίος εκσυγχρόνισε, μεταξύ άλλων, τον κεντρικό θεσμό του ουσιαστικού ποινικού δικαίου ανηλίκων, τον περιορισμό σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων, αλλά και το επαχθέστερο μέτρο δικονομικού καταναγκασμού, την προσωρινή κράτηση ή προφυλάκιση, έτσι ώστε η στέρηση της ελευθερίας των ανηλίκων να περιοριστεί στη μεγαλύτερη δυνατή έκταση.
Επτά χρόνια πριν είχε προηγηθεί ο ν. 3189/2003 "Αναμόρφωση της ποινικής νομοθεσίας ανηλίκων και άλλες διατάξεις" (ΦΕΚ Α΄ 243/21.10.2003), ο "πρώτος" εμπεριστατωμένος νόμος για τη μεταρρύθμιση του ουσιαστικού και δικονομικού ποινικού δικαίου ανηλίκων μετά την έναρξη ισχύος του Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (1.1.1951). Αποτελεί ιδιαίτερη τιμή και είναι ξεχωριστή εμπειρία για μένα ο ορισμός μου από το Υπουργείο Δικαιοσύνης ως μέλους σε αμφότερες τις ομάδες εργασίας για την αναθεώρηση της ποινικής νομοθεσίας ανηλίκων. Η αντεγκληματική πολιτική για ανηλίκους δεν φαίνεται να διαπνέεται από αισθήματα φόβου ούτε να υιοθετεί μια τιμωρητική προσέγγιση λόγω της παρατηρούμενης αύξησης των επίσημα βεβαιωμένων εγκλημάτων βίας ανηλίκων και παρά τις ασταθείς οικονομικές συνθήκες συμβάλλει στη δημιουργία ενός ήπιου ποινικού κλίματος, ενισχύοντας έτσι την κοινωνική σταθερότητα. Ωστόσο, δέκα χρόνια μετά την έναρξη ισχύος του ν. 3189/2003 παραμένουν ακόμη διατάξεις του (λ.χ. αποχή από ποινική δίωξη ανηλίκου, νέα αναμορφωτικά μέτρα) που δεν έχουν τύχει ευρείας εφαρμογής για την επίτευξη του βέλτιστου συμφέροντος του ανηλίκου, λόγω αδυναμιών και ελλείψων στους μηχανισμούς και τις διαδικασίες υλοποίησης των κυρώσεων ή μέτρων. Η οργάνωση και λειτουργία του ελληνικού συστήματος απονομής δικαιοσύνης σε ανηλίκους έχει ακόμη μεγάλα περιθώρια βελτίωσης.
Στο πλαίσιο της παρούσας έκδοσης καταβάλλονται προσπάθειες θεωρητικής επεξεργασίας των νέων κανόνων του ουσιαστικού και δικονομικού ποινικού δικαίου των ανηλίκων και παρουσίασης της πρακτικής εφαρμογής τους, ενώ παρατηρήσεις συγκριτικού δικαίου συμπληρώνουν όλες τις θεματικές του
βιβλίου. Αντικείμενο έντονου διαλόγου αποτελούν επίσης δεσμευτικού ή μη χαρακτήρα διεθνή και ευρωπαϊκά κείμενα αντεγκληματικής πολιτικής για ανηλίκους των Ηνωμένων Εθνών και του Συμβουλίου της Ευρώπης, διακυβερνητικών οργανισμών με ιδιαίτερη προσφορά στη διαμόρφωση, εξέλιξη και ανάπτυξη του δικαίου ανηλίκων, στην προστασία και προώθηση των δικαιωμάτων των παιδιών στο πεδίο της πρόληψης και της αντιμετώπισης της θυματοποίησης και της εγκληματικότητάς τους.