Μένων

Πώς μπορεί να γίνει κάποιος ενάρετος πολίτης; Τι είναι η αρετή; Η αρχαία κοινωνία -με κέντρο την Αθήνα- αγωνίζεται να βρει την απάντηση σε αυτό το ερώτημα που καθορίζει σημαντικά την ανθρώπινη συμπεριφορά. Οι πολίτες και οι πολιτικοί, ο καθένας από τη μεριά του, θεωρούν ότι η επιτυχής εκτέλεση των καθηκόντων υποδεικνύει και τον ενάρετο πολίτη της αρχαιότητας. Όμως ο Πλάτων, ο οποίος ερευνά τη φιλοσοφική αλήθεια για την αρετή, δεν αρκείται στις αντιλήψεις και τα πορίσματα της συμβατικής κοινωνίας. Ο δάσκαλός του ο Σωκράτης δηλώνει με παρρησία ότι δεν γνωρίζει τίποτα για την ουσία της. Πώς είναι, λοιπόν, δυνατόν εμείς οι υπόλοιποι να είμαστε βέβαιοι για τα επιτυχή αποτελέσματα των ενεργειών μας, για την καθημερινή μας αρετή;

Στον "Μένωνα" ο Πλάτων επιχειρεί για πρώτη φορά να υποδείξει και να περιγράψει τα όρια της έννοιας της αρετής. Ένα απαίδευτο παιδί -ένας ακόλουθος του αρχοντόπουλου από τη Θεσσαλία, του Μένωνα- δείχνει ότι είναι ικανό να εντοπίσει πώς κατασκευάζεται ένα τετράγωνο με διπλάσια επιφάνεια, κοντολογίς υπολογίζει με σχεδιαγράμματα έναν άρρητο αριθμό. Το γεγονός είναι εντυπωσιακό, διότι με τον τρόπο αυτό ο Πλάτων υποδεικνύει ότι η γνώση μας για το καθετί δεν είναι τίποτε άλλο παρά ανάμνηση, κάτι προσιτό σε όλους, αρκεί να υπάρξει και εκείνος ο δάσκαλος ο οποίος θα θέσει τις κατάλληλες ερωτήσεις για το ζήτημα, χωρίς να διδάξει από καθέδρας. Η αρετή όμως είναι γνώση; Είναι δυνατή η πρόσληψή της; Η υποθετική μέθοδος, ένα ακόμη θέμα του διαλόγου, που δεν είναι τίποτε άλλο παρά ο συνεχής έλεγχος των υπολογισμών και των κρίσεών μας, ανοίγει την προοπτική θετικής απάντησης, παρά την απουσία -από την κοινωνία- των ειδικών, των δασκάλων της αρετής.

Ο Σωκράτης στην έξοδο του διαλόγου καταλήγει πάλι σε απορία και δεν ορίζει την αρετή. Ο Πλάτων όμως, στον διάλογο "Μένων", με τη θεωρία της ανάμνησης, την υποθετική μέθοδο, τη βάση του διαλεκτικού συλλογισμού και την υπόδειξη της συνεχούς έρευνας κατά τη διαλεκτική πορεία, υποδεικνύει ότι η αρετή είναι εφικτή, τουλάχιστον από όσους προσπαθούν να την αποκτήσουν.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου