Πολιτεία Ι

Σχεδόν όλο το έργο του Πλάτωνα είναι υπό μορφή διαλόγων. Στον Πλάτωνα αποδίδονται τριάντα έξι διάλογοι, αν και η αυθεντικότητα μερικών αμφισβητείται. Η δομή τους είναι συγκεκριμένη, καθώς αποτελούνται από ένα ή περισσότερα πρόσωπα που συνομιλούν με τον Σωκράτη γύρω από ένα ορισμένο θέμα.
Τα πρόσωπα αυτά βρίσκονται συνήθως σε πλάνη και, μέσα από τη συζήτηση, τη μαιευτική μέθοδο, ο Σωκράτης καταφέρνει να αποδείξει την αλήθεια. Η σκηνοθεσία των διαλόγων, η βαθιά ανάλυση των χαρακτήρων και το δραματικό ύφος ανέδειξαν τον Πλάτωνα όχι μόνο ως κορυφαίο φιλόσοφο, αλλά και ως σπουδαίο συγγραφέα, ο οποίος αποτύπωσε τις σημαντικότερες φιλοσοφικές έννοιες που πλαισιώνουν την ανθρώπινη ύπαρξη μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Η "Πολιτεία" του Πλάτωνα ανήκει στην κατηγορία των απορητικών διαλόγων και γράφτηκε στις αρχές του 4ου π.Χ. αιώνα (περίπου το 380 π.Χ.). Οι διάλογοι αυτοί, που έχουν μεγάλη έκταση, θέτουν συνήθως ένα πρόβλημα ηθικής φιλοσοφίας, στο οποίο γίνεται προσπάθεια να δοθούν κάποιες λύσεις, που όμως δεν είναι αληθείς και, στην ουσία, καταλήγουν στο να μην υπάρχει λύση. Σκοπός των διαλόγων αυτών είναι να αντιληφθεί ο αναγνώστης την άγνοια που μπορεί να έχει πάνω σε κάποια πολύ σημαντικά ζητήματα, βασική αρχή στην οποία στηριζόταν ο Σωκράτης για να θεωρεί τον εαυτό του σοφότερο από τους άλλους ανθρώπους. Πρόκειται δηλαδή για τη συνειδητοποίηση της άγνοιας, η οποία αποτελεί και το πρώτο βήμα για την πραγματική γνώση.

Η Πολιτεία ξεκινά με διάλογο ανάμεσα στον Σωκράτη και σε άλλους επιφανείς Αθηναίους πολίτες, ο οποίος διαδραματίζεται στο σπίτι του Πολέμαρχου στον Πειραιά και έχει ως θέμα τη δικαιοσύνη. Εκεί οι διάφοροι συνομιλητές εκθέτουν την άποψή τους για την έννοια της δικαιοσύνης. Ο Σωκράτης όμως δεν δέχεται καμία από τις απόψεις αυτές ως απόλυτο ορισμό της δικαιοσύνης, γιατί σκοπός είναι να εντοπιστεί πώς η δικαιοσύνη μπορεί να λειτουργεί για όλους τους πολίτες μαζί και για την πόλη, και όχι για τον καθένα ξεχωριστά. Στη συνέχεια συζητούν για τη λειτουργία μιας φανταστικής πολιτείας, της Καλλίπολης, στην οποία τη θέση των βασιλέων έχουν οι φιλόσοφοι. Οι φιλόσοφοι είναι αυτοί που μπορούν να διακρίνουν ποιο πολίτευμα είναι καλό για την πόλη, γιατί μόνο εκείνοι μέσα από τις φιλοσοφικές αναζητήσεις γνωρίζουν ποιο είναι το αγαθό. Εκτενής είναι η συζήτηση στην οποία ο Σωκράτης εκθέτει τις απόψεις του για όλα τα είδη των πολιτευμάτων. Μέσα στην πολιτεία αυτή δεν υπάρχει η έννοια της ιδιοκτησίας, επομένως δεν υπάρχουν κοινωνικές τάξεις που διαχωρίζονται με βάση τα πλούτη, αφού ισχύει το καθεστώς της κοινοκτημοσύνης. Σκοπός είναι να μην επιδιώκουν οι πολίτες να βρουν τρόπους που στοχεύουν στην αύξηση του προσωπικού τους πλούτου, αλλά να επιδιώκουν την αναζήτηση της αληθινής γνώσης. Η εκπαίδευση είναι ενιαία για άντρες και γυναίκες, ενώ οι τέχνες δεν έχουν θέση σε αυτή την πολιτεία, καθώς στοχεύουν στα πάθη και όχι στη λογική, διαταράσσοντας την αρμονία και την ισορροπία της ψυχής.