Η πύλη των άστρων

Είτε θα πλουτίσεις είτε θα πεθάνεις.
Αυτές ήταν οι δύο επιλογές που σου έδινε η Πύλη, και βέβαια ακριβώς τα ίδια ίσχυαν και για τις γυναίκες. Η Πύλη είτε σε οδηγούσε σε όλα τα πλούτη του Σύμπαντος είτε σε... ακατανόμαστους τρόμους. Οι άνθρωποι που έμπαιναν μέσα στα εξωγήινα διαστημόπλοια των Χίτσι που βρίσκονταν στον μικρό πλανητοειδή δεν ήξεραν αν το ταξίδι τους θα τους έκανε εκατομμυριούχους ή αν δε θα γύριζαν ποτέ. [...]

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Ισως «αύριο» να διαπιστωθεί ότι το λογοτεχνικό έπος του εικοστού αιώνα έχει γραφτεί ήδη από την επιστημονική φαντασία. Ολα αυτά τα υπερτέλεια διαστημόπλοια που όρμησαν μέσα από τις λαμπερές σελίδες των μυθιστορημάτων και των διηγημάτων της να κατακτήσουν το Διάστημα, οι σκεπτόμενες μηχανές, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, η κινητή τηλεφωνία, η τεχνητή νοημοσύνη, η εικονική πραγματικότητα, η μεταμόσχευση οργάνων, η κλωνοποίηση, υλικά που τροφοδότησαν τις «ραψωδίες» της και «προφήτευσαν» με τη «μαγεία» της επιστημονικής-τεχνολογικής τελειότητάς τους την έλευση ενός θαυμαστού μελλοντος, και που σήμερα είναι πλέον μια ρεαλιστική πραγματικότητα, ήταν τα λαμπερά σύμβολα μιας επαναστατικής εποχής που είχε κάνει την εμφάνισή της στο προσκήνιο της Ιστορίας πολύ πιο πριν από την επίσημη έλευσή της. Οι πρωτοπόροι σκαπανείς του είδους, φλογερά επαναστατικοί και εκρηκτικά ενθουσιώδεις, είχαν αρχίσει να σχεδιάζουν τα τοπία της, τα σκηνικά και τους κατοίκους της με λαμπερούς μύθους, μέσα από τα pulp, εκείνα τα φτηνά λαϊκά περιοδικά των αρχών του εικοστού αιώνα, που λειτούργησαν τελικά ως ο ήχος της «επόμενης μέρας». Ολοι αυτοί, γνωστοί και άγνωστοι, είναι οι συγγραφείς-ποιητές του προαναφερθέντος «μεταλλικού» έπους, τα «απλοϊκά» κείμενα των οποίων, όμως, σηματοδοτούσαν τη ρήξη με το πρωτόγονο χθες αντικαθιστώντας τη μαγική σφαίρα του μάγου με το εξίσου θαυμαστό μικροσκόπιο του επιστήμονα.

Ενας απ' αυτούς τους διαπρύσιους κήρυκες της νέας εποχής του ανθρώπου είναι και ο Φρέντερικ Πολ. Γεννήθηκε το 1919 στη Νέα Υόρκη και εμφανίζεται για πρώτη φορά στα προαναφερθέντα λαϊκά περιοδικά εκείνης της περιόδου, όταν η επιστημονική φαντασία βρισκόταν ακόμη στη βρεφονηπιακή της ηλικία. Τα πρώτα του διηγήματα είναι γραμμένα στο ύφος αυτών των περιοδικών· ιστορίες ψευδοεπιστήμης και παραμυθένια όπερα του Διαστήματος. Η συνεργασία του, κάποια στιγμή της καριέρας του, με το συνοδοιπόρο συγγραφέα του είδους Κίριλ Κάρνμπλαθ (1923-1958) προσδίδει στο έργο του σατιρικό τόνο και κοινωνικό προβληματισμό. Εχοντας βιώσει, παιδί ακόμη, το μεγάλο κραχ του 1930, την ποτοαπαγόρευση 1919-1930, αργότερα, ως νέος, την είσοδο των ΗΠΑ στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο μετά το βομβαρδισμό του Περλ Χάρμπορ το 1941, και ως ώριμος άντρας, το «βρώμικο πόλεμο» του Βιετνάμ το 1960 και, κυρίως, την αμοραλιστική σημασία του «αμερικανικού ονείρου», σύμφωνα με το οποίο η «τιμή» ενός ανθρώπου υπολογίζεται με τον αριθμό των δολαρίων που διαθέτει και την ως εκ τούτου λυσσαλέα απόκτησή τους, διαμορφώνει συγκεκριμένη οπτική ζωής, η οποία και υπαγορεύει την οικοδόμηση του έργου του. Στη μυθολογία - θεματική τού Φ.Π. κυριαρχούν οι τερατώδεις διαφημιστικές εταιρείες, οι γιγάντιοι οργανισμοί-επιχειρήσεις, η αναρρίχηση ανεξαρτήτως κόστους και τιμήματος, η υλική ευμάρεια ως καταξίωση ζωής, το άγχος της διάκρισης, η πολιτισμική εξέλιξη της Γης, η σημασία που έχει το άτομο ως εργασιακό γρανάζι ενός εφιαλτικού κρατικού μηχανισμού και ο αγώνας του να επιβιώσει και να επικρατήσει σε ένα εχθρικό, ανήθικο περιβάλλον που διέπεται από το νόμο της ζούγκλας. Πολυγραφότατος, χαλκέντερος ο Φ.Π., με πλούσια φαντασία και σωστό χειρισμό της γλώσσας, οργανώνει τα έργα του, είτε μυθιστορήματα είτε διηγήματα είναι αυτά, με προσοχή στη σωστή επιλογή της λεπτομέρειας και την εύστοχη διαγραφή του ψυχολογικού πορτρέτου των ηρώων του. Η επιστήμη είναι παρούσα σε όλη την εργασία του. Αντιμετωπίζει, ωστόσο, με σκεπτικισμό το μέλλον του ανθρώπου, πιστεύοντας ότι μπορεί να επιβιώσει μόνον ως σάιμποργκ, ένα πλάσμα συναποτελούμενο από ζωντανό οργανισμό και μηχανή.

«Η πύλη των άστρων» τον έκανε ευρύτερα γνωστό· τιμήθηκε με τα σπουδαιότερα βραβεία του είδους, Νέμπιουλα, Χιούγκο, Κάμπελ, ενώ η επιτυχία τού υπαγόρευσε, όπως ήταν επόμενο, τη συνέχειά του σε τέσσερα ακόμη μυθιστορήματα, «Πέρα από τα όρια του χρόνου» 1980, «Το ραντεβού με τους Χιτσί» 1984, «Τα χρονικά των Χιτσί» 1987, «Η πόλη των άστρων, Νο2» 1990.

Στο κέντρο του μύθου υπάρχουν οι Χιτσί, μια μυστηριώδης φυλή εξωγήινων, οι οποίοι, άγνωστο για ποιο λόγο, έχουν εξαφανιστεί, χαθεί, μετοικήσει σε άλλο Διάστημα, μεταφερθεί σε άλλο χωροχρονικό συνεχές; Ουδείς γνωρίζει. Αφησαν, όμως, πίσω τους δείγματα του θαυμαστού πολιτισμού τους, όπως, για παράδειγμα, εκατοντάδες εκπληκτικά διαστημόπλοια σε έναν αστεροειδή, που οδηγούν ή στον αμύθητο πλούτο ή στην εξαφάνιση ή στο θάνατο. Ο Ρόμπινετ Μπρόχεντ είναι τυχερός. Η αποστολή του στο άγνωστο στέφεται με επιτυχία και μέσα σε μια νύχτα γίνεται πολυεκατομμυριούχος. Αλλά το μοιραίο ταξίδι του δεν τον έχει οδηγήσει μόνο στη μαγική σπηλιά των θησαυρών, αλλά και στον άλλο εαυτό του. Από αυτήν την άποψη, είναι ο ενδεικτικός εκπρόσωπος του απομυθοποιητικού πνεύματος της μετανεοκυματικής εποχής τού 1960. Απογυμνωμένος από τα «ηρωικά», πομπώδη, έως και αφελή χαρακτηριστικά με τα οποία συναντάται στη μυθολογία της γενιάς του 1930, τώρα εμφανίζεται προβληματικός, με συμπλέγματα ενοχής και συνείδησης. Πάσχει και υποφέρει, και στο κρεβάτι τού ρομπότ ψυχαναλυτή του πρέπει να αντιμετωπίσει τις πράξεις του και τις πληγές του, αυτό που είναι ή αυτό που νομίζει ότι είναι σαν άνθρωπος.

Ισως να έχει διαφανεί ότι το μυθιστόρημα στο οποίο πρωταγωνιστεί, κείμενο υποδειγματικού ύφους και γραφής, με οικονομία λόγου και σωστό βηματισμό της ιστορίας, κινείται σε δύο επίπεδα-ταξίδια. Ενα πρώτο, εξωτερικό, στα αχανή βάθη του Διαστήματος, όπου το κοσμικό σκηνικό σχεδιάζεται υποβλητικά, κι ένα δεύτερο στα εξίσου εντυπωσιακά βάθη του τρομακτικού ανθρώπινου σύμπαντος. Το «διπλό» συμβολικό ταξίδι του αντιήρωα Μπρόχεντ ενέχει τη σημασία του μαρτυρικού οδοιπορικού προς την αυτογνωσία -στη συνειδητοποίηση της υπαρξιακής ερημιάς και στην κατάκτηση του εαυτού.



ΜΑΚΗΣ ΠΑΝΩΡΙΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 24/09/2004