Γεννημένοι δυο φορές ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜ

Ένας καθηγητής αφηγείται την ιστορία του Πάολο, του δεύτερου παιδιού του, που ήρθε στον κόσμο ανάπηρο, εξαιτίας ενός δύσκολου τοκετού. Ενώ το μυαλό του λειτουργεί ομαλά, του είναι δύσκολο να μιλήσει και ποτέ δεν θα μπορέσει να περπατήσει κανονικά.
«Αυτά τα παιδιά», λέει ένας γιατρός στον πατέρα, «γεννιούνται δύο φορές και πρέπει να μάθουν να ζουν σ' έναν κόσμο που η πρώτη τους γέννηση τον έκανε πολύ δύσκολο. Ο δρόμος τους θα είναι βασανιστικός. Η δεύτερη γέννησή τους εξαρτάται από σας, από ό,τι θα μπορέσετε να τους δώστε».
Κι αρχίζει η οδύσσεια του Πάολο. Αλλά και της οικογένειάς του και όσων τον αγαπούν.
Βιβλίο βαθύτατου προβληματισμού αλλά και αριστοτεχνικά γραμμένο, πικρό και δραματικό, τραχύ και κωμικό, ειρωνικό και παθιασμένο, γοητεύει με την αμεσότητά του τον αναγνώστη.





ΚΡΙΤΙΚΗ



«Στόχος μου είναι η ομορφιά. Αναζήτησα τις λέξεις και τις εικόνες που μπορούν να την αποκαλύψουν» απαντά ο Τζιουζέππε Ποντίτζια όταν τον ρωτούν τι προσπαθεί να πετύχει με το νέο του μυθιστόρημα. Για κάποιον που δεν γνωρίζει το αντικείμενο του βιβλίου, η απάντηση ακούγεται αναμενόμενη, σχεδόν κλισέ. Ωστόσο η παρατήρηση του Ποντίτζια παίρνει μια νέα διάσταση, όταν μάθει κανείς ότι ο βασικός ήρωας του Γεννημένοι δυο φορές είναι ένα παιδί με ειδικές ανάγκες. Ποια ομορφιά; Η ανάγνωση του βιβλίου δίνει την απάντηση. Γιατί η ιστορία που αφηγείται ο ιταλός συγγραφέας, που γνωρίζει το θέμα από προσωπική εμπειρία καθώς έχει έναν γιο με ειδικές ανάγκες, ανατρέπει τις έννοιες του οίκτου και της συγκρατημένης αξιοπρέπειας. Πρόκειται περισσότερο για ένα μάθημα ζωής, όχι με κάποια χολιγουντιανή διάσταση, αλλά με την πιο καθημερινή και ανθρώπινη μορφή του. Ο Ποντίτζια δεν εστιάζεται στη δυστυχία των κινητικών δυσκολιών, ούτε όμως και έχει να αφηγηθεί μια υπόθεση θριαμβευτικής, ηθικής ή σωματικής αποκατάστασης. Αυτό που κάνει το βιβλίο να ξεχωρίζει είναι η αληθοφάνειά του, το γεγονός ότι δίνει στα αισθήματα των ενοχών, της οργής και της ευθύνης τις πραγματικές τους διαστάσεις· και αυτό είναι που παράγει αναμφισβήτητα μια αίσθηση ομορφιάς.

Η ιστορία που αφηγείται ο Ποντίτζια στο βιβλίο του είναι του Πάολο, ενός παιδιού με σοβαρά κινητικά προβλήματα καθώς και προβλήματα ομιλίας, που οφείλονται σε μια δύσκολη γέννα, αλλά και του πατέρα του, που είναι ο αφηγητής. Από τη στιγμή της γέννησής του η ζωή της οικογένειας παίρνει άλλη τροπή. Πρόκειται για μια ακόμη υπόθεση όπου εμπλέκονται ανεύθυνοι και υπεύθυνοι γιατροί, ένοχοι γονείς, γλοιώδεις εκβιασμοί, γλυκές ψευδαισθήσεις με τραγικές συνέπειες και τελικά η καθημερινότητα με έναν άνθρωπο που χρειάζεται διαρκώς υποστήριξη. Πέρα όμως από όλα αυτά πρόκειται για μια υπόθεση ενηλικίωσης, ίσως λιγότερου του γιου και περισσότερο του πατέρα. Γιατί, όπως επισημαίνει ένας από τους γιατρούς, «αυτά τα παιδιά γεννιούνται δυο φορές. Πρέπει να μάθουν να κινούνται σε έναν κόσμο, που η πρώτη τους γέννηση τον έκανε πιο δύσκολο. Η δεύτερη εξαρτάται από εσάς, από όσα θα μπορέσετε εσείς να τους προσφέρετε. Γεννιούνται δυο φορές και η πορεία τους θα είναι πιο βασανιστική. Αλλά στο τέλος θα είναι και για σας μια αναγέννηση».

Η πρώτη εικόνα του βιβλίου είναι ένα καθημερινό περιστατικό, όπου πατέρας και γιος βρίσκονται στις κυλιόμενες σκάλες. Ο Πάολο προσπαθεί να αντεπεξέλθει στην ευχάριστη γι' αυτόν εμπειρία με τον τρόπο που του επιτρέπει το σώμα του· όμως τελικά πέφτει. Ο κόσμος κοιτά και ο πατέρας του προσπαθεί να τον βοηθήσει. «Αν ντρέπεσαι, μπορείς να μην περπατάς δίπλα μου» λέει ο Πάολο λίγο αργότερα στον πατέρα του, «μη σε νοιάζει για μένα». Αυτή η σκηνή περιέχει όλα τα συναισθήματα που γνωρίζει ο καθένας μας όταν βλέπει έναν άνθρωπο με ειδικές ανάγκες. Ωστόσο η πρωτοτυπία του Ποντίτζια είναι ότι καταφέρνει να εστιαστεί στον πάσχοντα και όχι στην αντανάκλαση που προκαλεί στους γύρω του. Αυτή η πορεία από τον οίκτο ή την ντροπή ως τη συνειδητοποίηση ότι ένας άνθρωπος με ειδικές ανάγκες δεν είναι απαραίτητα δυστυχής, αλλά ζει ανάμεσά μας με διαφορετικό τρόπο, είναι και η διαδικασία ωρίμανσης που χαρακτηρίζει το βιβλίο και απελευθερώνει σταδιακά τον αφηγητή αλλά και τον αναγνώστη.

«Καταφέρνει να βγάζει αρκετά παράξενες φωτογραφίες, ακινητοποιώντας, θαρρείς, όχι μόνο τη στιγμή που χάνεται, αλλά και την πρόσκαιρη ισορροπία ανάμεσα στο μάτι που μισοκλείνει κουρασμένο και στο σώμα που ταλαντεύεται επικίνδυνα. Ετσι οι φωτογραφίες του, συχνά κουνημένες, φωτισμένες από διαγώνιες μαχαιριές φωτός, αποτυπώνουν μια κινούμενη και περιπετειώδη αίσθηση της ύπαρξης: το αντίθετο από το στατικό σύμπαν, που κυνηγούσε με μανία ο επίσημος φωτογράφος της τάξης, στα σχολεία της νιότης μου». Ο τρόπος που αντιλαμβάνεται ο νεαρός ήρωας την πραγματικότητα τον καθιστά διαφορετικό και όχι ατελή και χαρακτηρίζει τις ανάγκες που καλείται να καλύψει η οικογένειά του. Η εναλλακτική, ομιχλώδης αυτή πραγματικότητα έρχεται σε αντίθεση με τον υλισμό που φαίνεται να χαρακτηρίζει την καθημερινή ζωή των ηρώων. Γιατί πέρα από την προσωπική ιστορία, ο Ποντίτζια αποκαλύπτει και τις αντιλήψεις μιας χώρας που μοιάζει με τη δικιά μας, καθώς η μικροπρέπεια, η εκμετάλλευση της εξουσίας που κατέχει ο καθένας και τα προσωπικά ανταλλάγματα κρύβονται πίσω από κάθε φαινομενικά ευγενική πράξη.

Ο γεννημένος το 1934 Τζιουζέππε Ποντίτζια έχει στο ενεργητικό του δεκάδες διηγήματα, μυθιστορήματα και δοκίμια, για το σύνολο των οποίων είναι γνωστός στο ιταλικό κοινό και έχει τιμηθεί με αρκετά βραβεία. Το Γεννημένοι δυο φορές κυκλοφόρησε στην Ιταλία το 2000 και τιμήθηκε με το βραβείο Campiello.



ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ

ΤΟ ΒΗΜΑ , 19-05-2002