Τι καθιστά την προφορική ιστορία διαφορετική

Ο ιταλός ιστορικός Alessandro Portelli, ηγετική μορφή διεθνώς του κλάδου της προφορικής ιστορίας, συνέβαλε τα μέγιστα όχι μόνο στην εδραίωσή του, αλλά ανανέωσε μεθοδολογικά και πρακτικά το ίδιο το πεδίο του με την έμφαση που έδινε στη λογοτεχνικότητα των προφορικών μαρτυριών, μέσω της οποίας αναδύεται όχι μόνο το νόημα των ιστορικών συμβάντων, αλλά και η υποκειμενικότητα όσων τα βίωσαν. Ο Portelli κατέδειξε τη σημασία που διαδραματίζει για τη διάσωση της ιστορικής μνήμης και για την πιο σφαιρική γνώση της ιστορίας η επανερμηνεία των ιστορικών γεγονότων μέσω της ανάμνησης των αφηγητών. Για τον Portelli, τα ολισθήματα, οι συνειρμικές συνδέσεις, ακόμη και τα "λάθη" στην αφήγηση αποκαλύπτουν την ιστορική πραγματικότητα. Αυτή η μεθοδολογική καινοτομία αναδεικνύει τον πρωταρχικό ρόλο της "υποκειμενικής" ανάμνησης στη διαμόρφωση και συγκρότηση της "αντικειμενικής" ιστορικής μνήμης.

"Φαίνεται ότι υπάρχει ένας φόβος ότι αφ' ης στιγμής ανοίξουν τα φράγματα της προφορικότητας, η γραφή (και μαζί της η ορθολογικότητα) θα σαρωθεί σαν από μία αυθόρμητη ανεξέλεγκτη μάζα ρευστού, άμορφου υλικού. Όμως, αυτή η στάση μάς τυφλώνει έναντι του γεγονότος ότι το δέος μας για τη γραφή έχει διαστρεβλώσει την αντίληψή μας για τη γλώσσα και την επικοινωνία σε σημείο που δεν κατανοούμε πλέον ούτε την προφορικότητα ούτε τη φύση της ίδιας της γραφής. Στην πραγματικότητα, οι γραπτές και οι προφορικές πηγές δεν είναι αλληλοαποκλειόμενες. Έχουν κοινά, καθώς και αυτόνομα, χαρακτηριστικά, και συγκεκριμένες λειτουργίες να επιτελέσουν". Alessandro Portelli