Η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» στο δίκαιο περιβάλλοντος

Η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» αποτελεί αδιαμφισβήτητα μία από τις πιο σύνθετες και δυναμικά εξελισσόμενες αρχές στο ενωσιακό δίκαιο περιβάλλοντος. Εκκινώντας από το πεδίο των οικονομικών επιστημών και τις Συστάσεις του ΟOΣΑ συνιστά σήμερα θεμελιώδες νομικό μηχανισμό προστασίας του περιβάλλοντος, ο οποίος βρίσκει εφαρμογή σε πολλούς τομείς του ενωσιακού δικαίου: περιβαλλοντικές εισφορές, συστήματα εμπορίας αδειών ρύπανσης, κρατικές ενισχύσεις για το περιβάλλον. Ωστόσο, το κορυφαίο πεδίο εφαρμογής της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» είναι η περιβαλλοντική ευθύνη, όπως ρυθμίζεται με την Οδηγία 2004/35/ΕΚ.

Στον πυρήνα του παρόντος έργου τοποθετείται η οριοθέτηση, επισκόπηση και αξιολόγηση του περιεχομένου της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» μέσω των αποτυπώσεών της στο δευτερογενές ενωσιακό δίκαιο και μέσω των σχετικών ερμηνευτικών εξειδικεύσεών της στη νομολογία του ΔΕΕ με ιδιαίτερη έμφαση στην περιβαλλοντική ευθύνη. Ερωτήματα αναφορικά με τον ορισμό της περιβαλλοντικής ζημίας, την πλήρωση της αιτιώδους σύνδεσης ως προϋπόθεση της ευθύνης και την υλοποίηση της αποκατάστασης των περιβαλλοντικών ζημιών βάσει της Οδηγίας 2004/35/ΕΚ βρίσκονται στο επίκεντρο της παρούσας επιστημονικής έρευνας φωτίζοντας επιμέρους πτυχές της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει».

Προκειμένου να αναδειχθεί συνολικά ο ρόλος και η σημασία της εν λόγω αρχής στο δίκαιο περιβάλλοντος, επιχειρείται μία συγκριτική εξέταση της Οδηγίας για την περιβαλλοντική ευθύνη με τις Οδηγίες για τα πτηνά και τους φυσικούς οικότοπους, καθώς και με τις Οδηγίες Πλαίσιο για τα Ύδατα και τα Απόβλητα, έτσι ώστε να αναδειχθούν τα σημεία διεπαφής των ανωτέρων ενωσιακών νομοθετημάτων με κοινό παρονομαστή την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Ο τελικός καρπός της πολυεπίπεδης μελέτης και επεξεργασίας του περιεχομένου της εν λόγω αρχής φιλοδοξεί να αναδείξει αυτές τις νομικές πτυχές της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει», οι οποίες θα συνεισφέρουν στη δημιουργία και υλοποίηση «αποτελεσματικών κανόνων» περιβαλλοντικής ευθύνης σε ενωσιακό επίπεδο αναδεικνύοντας τις αδυναμίες του υφιστάμενου νομικού πλαισίου και προτείνοντας πιθανές βελτιώσεις του.