Είδωλα και ομοιώματα

Ο τίτλος αυτής της συναγωγής θεατρολογικών μελετημάτων σχετίζεται με το πρώτο κεφάλαιο, στο βαθμό που οι απαρχές του κουκλοθέατρου ανάγονται από τη μια στα θρησκευτικά είδωλα, από την άλλη στα παιδικά παιχνίδια. Τα είδωλα είναι ομοιώματα κάποιας θεότητας ή και του ανθρώπου, υλικά υποκατάστατα για ένα απροσπέλαστο, συνήθως, ον, λατρευτικό αντικείμενο ή και το παιχνίδι αφημένο στην εξουσία του κατόχου, που το κάνει ό,τι θέλει. Από μιαν άποψη τα είδωλα και ομοιώματα περικλείουν και ολόκληρο το μυστήριο του θεατρικού φαινομένου.
[...]
Τα μελετήματα παρατίθενται σε κάποια χρονολογική σειρά, αρχίζοντας με το κουκλοθέατρο στα Βαλκάνια και φτάνοντας έως το μεταπολεμικό θέατρο, τη δραματουργία του Τερζάκη και του Καμπανέλλη. Οι αναλυτικοί πίνακες των ευρετηρίων, στο τέλος του τόμου, αποσκοπούν στην άνετη χρήση του από μελετητές, σπουδαστές και άλλους ενδιαφερόμενους.





Ο καθηγητής Θεατρολογίας και ακάματος ερευνητής Βάλτερ Πούχνερ ξεκινώντας σε μια όχι μακρινή εποχή να μελετήσει το λαϊκό θέατρο της Μεσογείου κατέληξε σήμερα, Έλλην πολιτογραφηθείς, επικεφαλής της ακόμη ολιγάριθμης ομάδας που δημιουργεί το σώμα της ελληνικής θεατρολογίας. τα δύο βιβλία που παρουσιάζονται εδώ αποτελούνται από μελετήματα τα οποία συνδέει ένα νήμα χρονολογικής σειράς, τοποθετώντας τις επί μέρους θεματικές αναλύσεις στην προοπτική της ιστορικότητας. Το πρώτο (Είδωλα και ομοιώματα) αρχίζει με το παραδοσιακό κουκλοθέατρο στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια. Ο συγγραφέας διερευνά τις πιθανές ρίζες του θεάματος αυτού στα λαϊκά δρώμενα, τα ελληνικά και τα βαλκανικά, φθάνοντας σε εκείνα της Κεντρικής Ευρώπης. Περνά στο έντεχνο κουκλοθέατρο που υπήρξε εξαιρετικά δημοφιλές στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα και αμυδρά διασώζεται στη μνήμη των παλαιοτέρων («Οι κούκλες του Κονιτσιώτη»), αποκαλύπτοντας έναν μεγάλο αριθμό λαϊκών καλλιτεχνών αλλά και έργων πρωτότυπων και διασκευών του σοβαρού ή «εμπορικού» θεάτρου. Ακολουθεί το μελέτημα για τον Ρήγα Φεραίο, θέμα συζητημένο πολύ, αν και όχι αρκετά, και τη συμβολή του εθνικού ήρωα στη θεατρική μεταφραστική παράδοση.


Συνεχίζοντας στο ίδιο πνεύμα εξετάζονται οι διάφορες ιδεολογικές παράμετροι του ελληνικού προεπαναστατικού θεάτρου, οι οποίες στην ουσία αποτέλεσαν δραματουργικές και θεατρολογικές θεωρίες, και η ιστορική τύχη των θεωριών αυτών: αναπτύχθηκαν και καλλιεργήθηκαν ιδιαίτερα στο περιβάλλον των Φαναριωτών του 19ου αιώνα, επομένως και στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, στο οποίο οι Φαναριώτες επέβαλαν αρχικά την υψηλότερη κουλτούρα τους επηρεάζοντας όλους τους τομείς της πολιτικής και πολιτιστικής ζωής. Δεν παραλείπει όμως να εξετάσει και το έργο άλλων λογίων που ασχολήθηκαν με το δράμα με διδακτικούς ­ίσως μυστικά και αισθητικούς­ στόχους ως καθρέφτη των ανθρώπινων αρετών και ελαττωμάτων. Περνώντας σε νεότερους συγγραφείς γίνεται μια συνοπτική αλλά διεισδυτική προσέγγιση του θεάτρου του Τερζάκη και μια πιο εκτεταμένη του έργου του Καμπανέλλη.

Κυριακή Πετράκου, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 06-05-2001