Μια αλυσίδα μνήμες

Στο βιβλίο αυτό ο αναγνώστης θα διαβάσει, ή μάλλον θα αφουγκραστεί, τη γλώσσα του λαού μας. Θα «ακούσει», κατ' αρχάς, τις φωνές των κατοίκων του Χελμού και του Παναχαϊκού που αφηγούνται τα βιώματά τους από τα χρόνια της πολυτάραχης περιόδου 1940-1949.

Συγκεκριμένα, άντρες και γυναίκες αγρότες, κτηνοτρόφοι, αστοί, τοπικά στελέχη, απλά μέλη αντιστασιακών και άλλων οργανώσεων, "αμέτοχοι", αριστεροί, δεξιοί και φιλελεύθεροι, περιγράφουν τα γεγονότα και τις εμπειρίες του επιπέδου τους με τη δική τους παραστατική εικόνα και τη δικιά τους γλώσσα. Έτσι όπως τα είδαν ή τα έζησαν. Και έτσι όπως τους σημάδεψαν και τους διαμόρφωσαν την ατομική και συλλογική μνήμη τους.

Στόχος του συγγραφέα ήταν: μέσα από της εξωτερίκευση της μνήμης τού αυτόπτη και άμεσου μάρτυρα, να φωτιστούν περιστατικά και γεγονότα που παρέμεναν στη σκιά και να εξιστορηθεί η καθημερινότητα του απλού ανθρώπου κάθε ηλικίας, είτε ως μέλους μια αντιστασιακής οργάνωσης, είτε ως ένοπλου μαχητή, είτε και ως αμέτοχου αλλά και άμαχου.

Έργο αξιόπιστο, αμερόληπτο, διαφωτιστικά και -γιατί όχι;- διδακτικό. Οι περισσότεροι από τους αναγνώστες θα βρουν υλικό που θα τους αποκαλύψει το τόσο κοντινό αλλά και τόσο άγνωστο ιστορικό παρελθόν, και ίσως τους προβληματίσει αρκετά. Όμως η επιστήμη θα μελετήσει, θα αξιολογήσει και θα τοποθετήσει το έργο αυτό κοντά στις μεγάλες πηγές που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε πληρέστερα και να παρουσιάσουμε τις πτυχές της τραγικής δεκαετίας στην οποία αναφέρεται.[...]

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο συγγραφέας είναι απόφοιτος της Σχολής Ευελπίδων, ταξιάρχος ε.α., που πραγματοποίησε μια πολύχρονη έρευνα, κυρίως στην περιοχή της Αχαΐας και στην ημιορεινή - ορεινή Αιγιαλεία, όπως και στα Καλαβρυτοχώρια, αν και οι αναζητήσεις του επεκτάθηκαν αναγκαστικά σε όλη τη βόρεια Πελοπόννησο.

Το βιβλίο έχει μια πρωτοτυπία γιατί βασίζεται, σχεδόν αποκλειστικά, σε εκατό και πλέον επώνυμες μαρτυρίες απλών ανθρώπων του λαού, οι οποίοι συμμετείχαν λιγότερο ή περισσότερο ενεργά στα δραματικά γεγονότα της περιόδου 1940-1949, που περιλάμβαναν τον ελληνο-ιταλικό πόλεμο, τη γερμανική εισβολή, την εθνική αντίσταση κατά της ξενικής κατοχής, τον αιματηρό εμφύλιο πόλεμο.

Οι περισσότερες μαρτυρίες προέρχονται από παλιούς αντάρτες ή οπαδούς του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ ή του Δημοκρατικού Στρατού, όμως υπάρχουν και λίγοι εκπρόσωποι της οργάνωσης Χι ή των ταγμάτων Ασφαλείας που αφηγούνται για πρώτη φορά τις δικές τους μαρτυρίες, από την άλλη πλευρά του λόφου.

Σύμφωνα με τον συγγραφέα, είναι αναγκαία η προσφυγή στην επιτόπια έρευνα και στην προφορική ιστορία χωρίς να παραγνωρίζονται οι υπάρχουσες γραπτές πηγές ως βοηθητικά εργαλεία. Ετσι, ανέτρεξε «στην προφορική ιστορία και τη συλλογική μνήμη» και συναντήθηκε με τον αυτόπτη και άμεσο μάρτυρα, ώστε να φωτιστούν περιστατικά και γεγονότα που παρέμεναν στη σκιά.

Το βιβλίο επιχειρεί να αναδείξει «την καθημερινότητα του απλού ανθρώπου» (άντρας, γυναίκες, και παιδιά ακόμη), είτε ως ένοπλου μαχητή είτε ως μέλους μιας αντιστασιακής οργάνωσης είτε και ως αμέτοχου αυτόπτη μάρτυρα των γεγονότων.

Οπως τονίζει ο συγγραφέας, μέσα από τις σελίδες του βιβλίου ο αναγνώστης «θα αφουγκραστεί τη γλώσσα του λαού μας» διαβάζοντας τις αφηγήσεις των κατοίκων του Χελμού και του Παναχαϊκού.

Πράγματι, στο «Μια αλυσίδα μνήμες», μέσα από τις μαγνητοφωνημένες συνεντεύξεις των κατοίκων μιας συγκεκριμένης τοπικής κοινωνίας, παρακολουθούμε ευχάριστες, αλλά πολύ περισσότερο δυσάρεστες και δραματικές στιγμές μιας εποχής. Στιγμές από τις οποίες δεν λείπουν οι φόνοι, τα πλιάτσικα και οι προδοσίες.

Και το ερώτημα που τίθεται είναι το ακόλουθο: Οταν οι άνθρωποι μιας παράταξης κατηγορούνται για άδικες πράξεις δεν θα επιχειρήσουν να τις δικαιολογήσουν, και αν ακόμα έσφαλαν; Μπορεί με τη συναισθηματικότητα που τους διακατέχει από τα δραματικά βιώματα μιας εποχής, οι οπαδοί ή οι φίλοι της όποιας παράταξης να μιλήσουν αντικειμενικά και σε κάποιες περιπτώσεις ν' αποδεχτούν γεγονότα που πιθανόν να κριθούν αρνητικά από τους συνανθρώπους τους;

Πάντως, μέσα από τις μαρτυρίες των ανθρώπων αποτυπώνεται η συναισθηματική φόρτιση που συνεχίζει να τους διακατέχει από τις τραγικές στιγμές που έζησαν στο παρελθόν, αναδεικνύονται πλήθος πολιτισμικά στοιχεία μιας εποχής και διακρίνεται μια κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα που μπορεί να μην υπάρχει στις μέρες μας, η φτώχεια, η δυστυχία, η οργάνωση μιας τοπικής κοινωνίας, τα ήθη και έθιμά της κ.ά.

Αλλά πιθανόν οι προσωπικές μαρτυρίες των απλών ανθρώπων να μην μπορούν να δώσουν απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα μιας εποχής.

Για παράδειγμα, γιατί ο αριστερός ΕΛΑΣ έλαβε διαταγή στις αρχές της σύγκρουσης του Δεκέμβρη 1944 να μη χτυπήσει τους Αγγλους; Οι μαρτυρίες των απλών μαχητών του ΕΛΑΣ μπορούν να επιβεβαιώσουν την παραπάνω διαταγή και να την ερμηνεύσουν προφανώς ως «προδοσία». Δεν είναι όμως εύκολο να δώσουν μια βαθύτερη ερμηνεία.

Ομως το βιβλίο του Γιάννη Πριόβολου έχει και αρκετές αρετές. Αποτελεί μια διαφορετική πλευρά προσέγγισής της Ιστορίας, όπου αναδεικνύει τον απλό καθημερινό άνθρωπο και τα βιώματά του ως ένα κεντρικό ιστορικό στοιχείο.

Ο συγγραφέας επιχειρεί να συνδέσει τις μαρτυρίες μιας εποχής επεμβαίνοντας όσο γίνεται λιγότερο, ώστε ν' αναδείξει τις αναμνήσεις και των 113 αφηγητών του χωρίς ιδιαίτερο σχολιασμό, αφήνοντας τον αναγνώστη να κρίνει. Αυτό είναι ένα βασικό πλεονέκτημα αυτού του πολυσέλιδου βιβλίου, όπου στο τέλος του υπάρχουν τα βιογραφικά σημειώματα όλων των αφηγητών που με τις μαρτυρίες τους συνέθεσαν το συγγραφικό έργο του Γιάννη Πριόβολου.



ΦΟΙΒΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 28/09/2007