Επτανησιακή σχολή

Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζεται για πρώτη φορά συνθετικά και σε όλη την εξελικτική διαδρομή της η ιστορία της Επτανησιακής Σχολής, από τις απαρχές της μέχρι τα μέσα περίπου του 20ού αιώνα. Γενεσιουργά αίτια του ιδιότυπου πνευματικού φαινομένου που αναπτύχθηκε στα Ιόνια Νησιά, ιστορικοί λόγοι και συγκυρίες που το ευνόησαν, σχέσεις των εκπροσώπων μεταξύ τους και οι διαθέσεις τους προς το εθνικό κέντρο, χαρακτηριστικά γνωρίσματα, επιδράσεις και επιρροές, αποκλίσεις και αιρετικές τάσεις, τα βασικά πρόσωπα και οι χώροι της Επτανήσου με τις λογοτεχνικές ιδιοτυπίες τους αναπτύσσονται αιτιολογημένα στις σελίδες του.





ΚΡΙΤΙΚΗ



«Επτανησιακή Σχολή» ή «Σολωμική»; Οι όροι αυτοί αποκλείουν, προφανώς, ποιητικά μεγέθη όπως είναι π.χ. ο Ανδρέας Κάλβος. «Ζακυνθία σχολή» ή «Κερκυραϊκή»; Ο όρος «Ζακυνθία» αποδίδει φτωχά το ποσοτικό και ποιοτικό περιεχόμενο του σύνθετου πνευματικού γεγονότος το οποίο κυοφορήθηκε επί μακρόν στον χώρο των Ιονίων Νήσων, ενώ και ο όρος «Κερκυραϊκή» αποτελεί συνειδητή επιλογή των ντόπιων λογίων και λογοτεχνών, έστω και αν συνυιοθετείται ως ορολογία και επιδοκιμάζεται από τον Παλαμά με την ασήμαντη φραστική διαφορά ως «Σχολή της Κέρκυρας».

Τότε τι; «Επτανησιακή» - όπως και έχει άλλωστε επικρατήσει - καταλήγει ο κ. Θεοδόσης Πυλαρινός στο ανά χείρας σύντομο σχεδίασμά του, το οποίο με αναπόφευκτη πυκνότητα στοχεύει να χαράξει ένα όσο γίνεται πιο κατατοπιστικό περίγραμμα του πνευματικού αυτού φαινομένου, «παρά τις φυσιολογικές, όπως σε κάθε ζωντανό οργανισμό, διαφορές, που εμείς αναπότρεπτα θα παρακολουθήσουμε, θέλοντας να αναδείξουμε τις κατά τόπους και χρονικά διαστήματα ιδιαιτερότητες και τα ποικίλα εξελικτικά στάδια». Και είναι βέβαια ισοπεδωτική και λανθασμένη η άποψη ότι «Επτανησιακή Σχολή» σημαίνει Διονύσιος Σολωμός, αλλά και πάλι ο όρος αυτός είναι αιρετότερος, συμπεραίνει ο μελετητής. Με κεφάλαια για τους προσολωμικούς, τους πρώτους σολωμικούς, τις διαφοροποιητικές τάσεις και αποκλίσεις στον συμπαγή κερκυραϊκό χώρο, τους Κυθηρίους, τη λογοτεχνία στην Κεφαλλονιά και στην Ιθάκη, την «έξοδο» των Ζακυνθίων, τη λογοτεχνική Λευκάδα και, κατ' εξοχήν, με το κεφάλαιο-επιστέγασμα «H Επτανησιακή Σχολή ως πολυσύνθετο πνευματικό φαινόμενο» ο κ. Θεοδόσης Πυλαρινός, λέκτορας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχειονομίας-Βιβλιοθηκονομίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, καταδεικνύει το ενιαίο και πολύμορφο της Επτανησιακής Σχολής ως αυτάρκους οργανισμού, που συνδυάζει και την ανάπτυξη - πλην της ποίησης - και των άλλων τεχνών.Πέρα απ' αυτά, στο «εγχειρίδιο» του κ. Θεοδόση Πυλαρινού γίνονται και νύξεις για τρία σπουδαία και προκλητικά για περαιτέρω συστηματική διερεύνηση ζητήματα: α) για τις σχέσεις της A/ Αθηναϊκής Σχολής με την Επτανησιακή, β) για τον ρόλο της επτανησιακής παιδείας στη διαμόρφωση του κλίματος μέσα στο οποίο ήκμασε η Επτανησιακή Σχολή και γ) για το ανερεύνητο αλλά κρίσιμο ζήτημα της επτανησιακής πεζογραφίας.

Ο κ. Θεοδόσης Πυλαρινός κατορθώνει ουσιαστικά να «κωδικοποιήσει» μια «σχολή» τριών αιώνων για την οποία γράφτηκαν χιλιάδες σελίδες. Και την «κωδικοποιεί» με υψηλό αίσθημα ευθύνης, χωρίς έμφαση στην αναλυτική εξέταση του βίου των πρωταγωνιστών ή των δευτερευόντων προσώπων αλλά με εμπεριστατωμένη προβολή - και όχι μυθοποιητική - της σολωμικής παρουσίας, των αποκλίσεων από τον σολωμικό κανόνα, της επικοινωνίας των συνόλων ή και μεμονωμένων προσώπων μεταξύ τους, των κεντρομόλων τάσεων και των σχέσεων μεταξύ επτανησιακής περιφέρειας και αθηναϊκού κέντρου.

Ο τόμος κλείνει με πλούσια βιβλιογραφία και ευρετήρια, χωρίς τις επίμονες και επαναληπτικές παραπομπές. Ενα βιβλίο-συμβολή στις επτανησιακές μελέτες και ουσιαστικά χρηστικό, γιατί στις σελίδες του κλείνει αδρά με αξιόλογο τρόπο ένα τόσο πλούσιο και εντυπωσιακό υλικό.



Δημήτρης Κονιδάρης (συνδιευθύνει το λογοτεχνικό περιοδικό «Πόρφυρας»)

ΤΟ ΒΗΜΑ, 16-11-2003