Θαυμάζειν- Απορείν- Φιλοσοφείν

Η φιλοσοφία αποτελεί, και ως λέξη και ως δραστηριότητα, ένα κληροδότημα των Ελλήνων. Το είναι της έχει ανεξίτηλα σφραγιστεί από το παρελθόν της. Πως όμως ξεκινά η φιλοσοφική σκέψη; Τι την κινητοποιεί; Ποια ψυχική προδιάθεση και ποιος θυμικός τόνος την ευνοούν; Σε τι διαφέρει η φιλοσοφία από άλλες μορφές έρευνας και σκέψης καταγεγραμμένης σε πεζό λόγο, όπως είναι η ρητορεία, η ιστοριογραφία και η ιατρική; Και εν τέλει: τι είναι φιλοσοφία;

Στις λιγοστές απαντήσεις που διαθέτουμε από την κλασική εποχή, μία αναντίρρητα δεσπόζει· είναι η απάντηση του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη: αρχή του φιλοσοφείν είναι το θαυμάζειν. Η άποψη αυτή είχε μεγάλη απήχηση στην ιστορία της δυτικής σκέψης και δέχτηκε πολλές διαδοχικές ερμηνείες. Πως, όμως, θα πρέπει να κατανοήσουμε το φιλοσοφικό θαυμάζειν και τη συνάφειά του με το απορείν κατά τη στιγμή της πρώτης σύλληψής τους στα συμφραζόμενα των πλατωνικών διαλόγων και των αριστοτελικών πραγματειών, ιδίως αν αναλογιστούμε ότι οι έννοιες αυτές είχαν μια μακρά προ-φιλοσοφική ιστορία σε ποιητές και πεζογράφους, όπως ο Όμηρος και ο Ησίοδος, ο Ηρόδοτος και οι συντάκτες των κειμένων της Ιπποκρατικής Συλλογής;

Μελετώντας τη σχέση του θαυμάζειν και του απορείν με το φιλοσοφείν στα κείμενα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη ερχόμαστε αντιμέτωποι με την ιστορική περίοδο κατά την οποία η φιλοσοφία απέκτησε, άπαξ και διά παντός, αυτοσυνειδησία ως αυτόνομη θεωρητική δραστηριότητα του ελεύθερου νού πέρα και πάνω από τυχόν πρακτικές συνέπειες και χρησιμότητα τεχνικών εφαρμογών. Μια περιδιάβαση σε αυτό το πολύφωνο τοπίο πνευματικής διαμάχης αποτελούν τα είκοσι ένα κεφάλαια της παρούσας μελέτης.