Πάρος-Αντίπαρος

Πολιτιστικό κέντρο ΑΝΘΕΜΙΟΝ - ΠΑΡΟΣ



Στη σύγχρονη εποχή όλο και περισσότερο συνειδητοποιούμε πως στο εξής θα πορευτούμε σε συνθήκες πλήρους ανταγωνισμού και αλλοτρίωσης, μέσα στα οποία πρέπει να αναζητήσουμε σημεία αντίστασης. Τέτοια σημεία είναι η ιστορία μας, ο πολιτισμός μας, η πολιτιστική μας παράδοση, η παιδεία μας. Το βιβλίο αυτό, καρπός μακροχρόνιας προσπάθειας της ακούραστης συμπατριώτισσάς μας Κυριακής Ραγκούση-Κοντογιώργου, σ' αυτό ακριβώς κατατείνει.



Ο πλήρης τίτλος του βιβλίου είναι σαφής και εξηγεί το περιεχόμενο αυτού του τόμου: «Πάρος - Αντίπαρος». Με τα μάτια των χαρτογράφων και περιηγητών, 15ος-19ος αιώνας. Η συγγραφέας συγκέντρωσε στο βιβλίο σχεδόν όλους τους χάρτες, τα χαρακτικά αλλά και σχέδια και υδατογραφίες που έγιναν την περίοδο αυτών των τεσσάρων αιώνων από ταξιδιώτες και χαρτογράφους που επισκέφθηκαν τις Κυκλάδες και πιο συγκεκριμένα την Πάρο. Όπως μάλιστα αναφέρει στην εισαγωγή, πρόκειται για τη δημοσίευση μιας αξιόλογης συλλογής που συγκεντρώθηκε αργά και με δυσκολίες από το 1959 ως τώρα και αποτελείται από χάρτες, χαρακτικά και αντικείμενα που έχουν σχέση με την Πάρο και τον πολιτισμό της. Και η ίδια προσθέτει ότι «για την ιστορία της Πάρου έχουν γράψει αξιόλογοι Παριανοί, ιστορικοί, μελετητές ή δημοσιογράφοι. Ολοκληρωμένο όμως έργο με τους πιο γνωστούς χάρτες και χαρακτικά με θέματα της Πάρου - Αντιπάρου κατά την περίοδο 1500-1900 σε συνδυασμό με μια σύντομη αναφορά στην περιγραφή των νησιών μας από τους περιηγητές και στα χαρακτικά της εποχής, από όσο είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, δεν υπάρχει».


Με κόπους και θυσίες λοιπόν συγκεντρώθηκαν τα χαρακτικά, οι χάρτες και τα βιβλία σε ένα κέντρο πολιτισμού αφιερωμένο στην Πάρο το οποίο ονομάστηκε «Ανθέμιο» και το υλικό του προσφέρεται στους μελετητές και στους επισκέπτες του νησιού. Το «Ανθέμιο» είναι μια πρωτοβουλία τοπική που έγινε με αγάπη για την Πάρο και την Αντίπαρο και αποβλέπει στην ευαισθητοποίηση των Παριανών για τη διατήρηση του υπάρχοντος αρχειακού υλικού, τη μελέτη του και τη σωστή αξιοποίησή του και το πρώτο βήμα σε αυτή την αξιοποίηση είναι αυτό το βιβλίο με το σημαντικό αρχειακό υλικό.


Η έρευνα για την έκδοση, σημειώνει και πάλι η συγγραφέας κυρία Ραγκούση-Κοντογιώργου, πέρα από τη βιβλιοθήκη του «Ανθέμιου», επεκτάθηκε στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, στο Μουσείο Μπενάκη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη αλλά και εκτός Ελλάδος, στο Βρετανικό Μουσείο και στην παρισινή Εθνική Βιβλιοθήκη, καθώς και στην ιδιωτική συλλογή του κ. Στάθη Φινόπουλου, ο οποίος μαζί με την κυρία Λεονόρα Ναβάρη συνέδραμε στην επιστημονική ταύτιση του υλικού καθώς επίσης και στον βιβλιογραφικό έλεγχο· ενώ πρέπει να σημειωθεί και η συμβολή της επιτίμου εφόρου Αρχαιοτήτων κυρίας Φωτεινής Ζαφειροπούλου, η οποία προλογίζει το έργο.


Το πρώτο μέρος του κυρίως κειμένου πλαισιώνεται από 52 χάρτες και πορτολάνους. Το κεφάλαιο αρχίζει με μια υδατογραφία, χάρτη της Πάρου του Christoforo Buondelmonti από το 1420 που φυλάσσεται στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη. Ακολουθούν χάρτες και χαρακτικά άλλων χαρτογράφων από τον 16ο κυρίως αιώνα και μετά. Σταδιακά ο αναγνώστης βλέπει ότι με την πάροδο των αιώνων η χαρτογράφηση συμπληρώνεται και στον 19ο πια αιώνα γίνεται πιο ακριβής και συγκεκριμένη για να υπηρετήσει τις ανάγκες της ναυσιπλοΐας, ενώ από την άλλη μεριά χάνονται η αφέλεια και η χάρη των πρώτων έργων.


Ένα άλλο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στη γυναικεία και στην ανδρική ενδυμασία της Πάρου. Θα πρέπει να ήταν πολύ εντυπωσιακή και περίπλοκη η τοπική γυναικεία φορεσιά, όπως τουλάχιστον μαρτυρεί και ο μεγάλος αριθμός χαλκογραφιών με αυτό το θέμα. Την αποτελούσαν πολλά εσώρουχα και φούστες από μετάξι και κόστιζε πολλά χρυσά βενετσιάνικα τσεκίνια. Ήταν φτιαγμένη για να φοριέται διά βίου και οι Παριανές, που τους άρεσε να φτιασιδώνονται, τη συμπλήρωναν με πολλά κοσμήματα. Οι Παριανοί ήταν πιο συγκρατημένοι στο ντύσιμό τους και η φορεσιά τους εντάσσεται στο γενικότερο πνεύμα που ακολουθούσαν οι νησιώτες του Αιγαίου. Η βράκα ήταν το κύριο στοιχείο της ενδυμασίας και οι τοπικές διαφοροποιήσεις περιορίζονταν στο φέσι, στη μαντίλα, στο ζωνάρι και βεβαίως στην ποιότητα, που ήταν ανάλογη με την κοινωνική τάξη και την οικονομική δυνατότητα του καθενός.


Ένα άλλο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο σε απεικονίσεις του χορού της Πάρου και εδώ βρίσκεται και η πολύ γνωστή λιθογραφία από το βιβλίο του Choiseul Gouffier. Σε άλλο κεφάλαιο συγκεντρώνονται τα χαρακτικά του Σπηλαίου της Αντιπάρου, όπου εκτός από τις επίσης γνωστές μας χαλκογραφίες της σπηλιάς υπάρχουν και αρκετές σπανιότερες. Το βιβλίο διαβάζεται ευχάριστα και από το κείμενο ο αναγνώστης θα αντλήσει σύντομες πληροφορίες σχετικά με τους περιηγητές που επισκέπτονταν τις Κυκλάδες πριν από μερικούς αιώνες, ενώ τα χαρακτικά διηγούνται τη δική τους ιστορία για το νησί και τους ανθρώπους του. Το «Ανθέμιο» με τις συλλογές του και το βιβλίο που εξέδωσε αποτελεί μια πρωτοβουλία που έγινε με αγάπη για το νησί και μεράκι για την ιστορία του. Είναι μια προσφορά για την Πάρο και όσους θέλουν να τη γνωρίσουν καλύτερα.

ΧΑΡΑ ΚΙΟΣΣΕ, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 04-03-2001