Γενική πολιτειολογία και συνταγματικό δίκαιο Ι

Ο παρών τόμος περιλαμβάνει την πέμπτη έκδοση της Γενικής Πολιτειολογίας και του πρώτου τεύχους του πρώτου τόμου του Συνταγματικού Δικαίου. Η έκδοση των έργων αυτών σε έναν τόμο δικαιολογείται από τη στενότατη συγγένεια της Γενικής Πολιτειολογίας και του Συνταγματικού Δικαίου. Για τον λόγο αυτό οι δύο επιστημονικοί κλάδοι αποτελούσαν το περιεχόμενο της πρώην έδρας της Γενικής Πολιτειολογίας και του Συνταγματικού Δικαίου του Παντείου Πανεπιστημίου και αποτελούν το περιεχόμενο του μαθήματος της Γενικής Πολιτειολογίας και του Συνταγματικού Δικαίου, που διδάσκεται παραδοσιακά στα δύο πρώτα εξάμηνα του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης αυτού. Η πέμπτη έκδοση του δεύτερου τεύχους του πρώτου τόμου και του δεύτερου τόμου του Συνταγματικού Δικαίου περιλαμβάνεται αντίστοιχα στον δεύτερο και στον τρίτο τόμο του παρόντος έργου. Τα "Θεμελιώδη δικαιώματα" αποτελούν τον τρίτο τόμο του παρόντος έργου.

Στο πρώτο μέρος του έργου παρουσιάζεται η Γενική Πολιτειολογία. Πολιτειολογία είναι η επιστήμη που έχει ως αντικείμενο το κράτος και αποτελεί κλάδο της πολιτειακής επιστήμης. Η Γενική Πολιτειολογία εξετάζει το φαινόμενο του κράτους γενικά, ενώ η Ειδική Πολιτειολογία ασχολείται με κάθε συγκεκριμένο κράτος. Η Γενική Πολιτειολογία ασχολείται με την εξέταση του φαινομένου του κράτους. Σύμφωνα με τη θεωρία της νομικής προσωπικότητας, το κράτος είναι νομικό πρόσωπο. Το κράτος υπό τη νομική έννοια είναι λαός εγκατεστημένος μόνιμα σε ορισμένο έδαφος (χώρα) και οργανωμένος σε νομικό πρόσωπο που ασκεί πρωτογενή εξουσία. Από τον συνδυασμό της θεωρίας των τριών στοιχείων με τη θεωρία της νομικής προσωπικότητας προκύπτουν τέσσερα εννοιολογικά στοιχεία του κράτους: λαός, έδαφος (χώρα), πρωτογενής εξουσία και νομική προσωπικότητα.

Ειδικότερα στο έργο εκτενώς αναλύεται το αντικείμενο της Γενικής Πολιτειολογίας, η μέθοδος της Γενικής Πολιτειολογίας, η σχέση της με την πολιτική και τη νομική επιστήμη, η έννοια του κράτους, η γένεση και η κατάργησή του, η διάκριση και οι σύνδεσμοι του κράτους, τα όργανά του. Σε ξεχωριστό κεφάλαιο παρουσιάζεται το πολίτευμα του κράτους, η συγκέντρωση και η αποσυγκέντρωση της κρατικής εξουσίας και το δίκαιο.

Το δεύτερο μέρος εμπεριέχει την Εισαγωγή στο Συνταγματικό Δίκαιο και εξετάζει το Οργανωτικό μέρος του Συντάγματος. Στο μέρος αυτό, αναλύεται κυρίως το ελληνικό Συνταγματικό Δίκαιο και ειδικότερα ερμηνεύεται συστηματικά το ισχύον Σύνταγμα της Ελλάδος, λαμβάνοντας υπόψη και τα Συντάγματα ορισμένων άλλων σύγχρονων κρατών και ιδίως των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο όρος Συνταγματικό Δίκαιο χρησιμοποιείται με δύο έννοιες, με την έννοια του κλάδου του δικαίου και με την έννοια του επιστημονικού κλάδου που εξετάζει τους κανόνες του κλάδου αυτού. Ο όρος Σύνταγμα χρησιμοποιείται με δύο έννοιες α) με την ουσιαστική και β) με την τυπική. Το Συνταγματικό Δίκαιο αποτελεί τον θεμελιώδη κλάδο του Εσωτερικού Δημοσίου Δικαίου και περιλαμβάνει τους θεμελιώδεις κανόνες οργανώσεως και ασκήσεως της κρατικής εξουσίας. Το Συνταγματικό Δίκαιο είναι το σύνολο των νομικών κανόνων, οι οποίοι καθορίζουν τη μορφή του πολιτεύματος, τα ανώτερα κύρια όργανα του Κράτους, τον τρόπο αναδείξεως και τις αρμοδιότητες αυτών και καταρχήν τις σχέσεις της κρατικής εξουσίας με τα άτομα που υπάγονται σε αυτήν. Με άλλες λέξεις αντικείμενο του Συνταγματικού Δικαίου είναι το Σύνταγμα υπό ουσιαστική έννοια. Οι κανόνες του Συνταγματικού Δικαίου δεν περιλαμβάνονται μόνο στο Σύνταγμα υπό τυπική έννοια (το συνταγματικό κείμενο) αλλά και στους νόμους και στα έθιμα. Το Σύνταγμα υπό τυπική έννοια αποτελεί τον κορμό του Συνταγματικού Δικαίου, που για τον λόγο αυτό πήρε το όνομά του. Το αντικείμενο του Συνταγματικού Δικαίου περιλαμβάνει τα ακόλουθα τρία θέματα: α) τη μορφή του πολιτεύματος, β) τα ανώτερα (κύρια) όργανα του Κράτους, την ανάδειξη, τις αρμοδιότητες και τον τρόπο της ασκήσεως αυτών και τη γ) βασική νομική θέση των ατόμων απέναντι στην κρατική εξουσία. Από τις τρεις κλασικές κρατικές λειτουργίες (νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική) η πρώτη αποτελεί αποκλειστικό αντικείμενο του Συνταγματικού Δικαίου. Αντικείμενο του επιστημονικού κλάδου του Συνταγματικού Δικαίου είναι η εξέταση κανόνων του Συνταγματικού Δικαίου.

Σε κατ' ιδίαν κεφάλαια αναλύονται το αντικείμενο του Συνταγματικού Δικαίου, το Σύνταγμα και η Συντακτική εξουσία, οι πηγές του ελληνικού Συνταγματικού Δικαίου, η έναρξη και η λήξη των νόμων, το πολίτευμα της Ελλάδος, η οργάνωση και η άσκηση της κρατικής εξουσίας, η νομοθετική λειτουργία, η νομοθετική θέση της βουλής και των μελών της, η οργάνωση και η λειτουργία της βουλής, καθώς επίσης και η άσκηση του κοινοβουλευτικού ελέγχου. Ο προέχων σκοπός του έργου είναι διδακτικός και για τον λόγο αυτό ιδίως η ιστορία των ερμηνευόμενων διατάξεων του Συντάγματος και η βιβλιογραφία περιλαμβάνονται στις υποσημειώσεις.

Στην παρούσα 5η έκδοση, έχει πραγματοποιηθεί επικαιροποίηση και έχεισυμπεριληφθεί νεότερη νομολογία όπως επίσης και σύγχρονα ζητήματα που αναφύονται σχετικά με το αντικείμενο του παρόντος, όπως αυτό περιγράφηκε παραπάνω. Πρόκειται για ένα χρήσιμο εργαλείο όχι μόνο για τους σπουδαστές, αλλά και για τους εφαρμοστές του δικαίου.