Δημόσια διοίκηση και διαφθορά

Η μονογραφία του κ. Δ. Ράικου Εφέτη Δ.Δ., Επίκουρο Καθηγητή Νομικής Σχολής Δ.Π.Θ., που προλογίζεται από τον επίτιμο Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας κ. Χρίστο Γεραρή, έχει ως αντικείμενο εννοιολογικής σύλληψης και επεξεργασίας τη διαφθορά που εκδηλώνεται στο δημόσιο τομέα, και ειδικά στο χώρο λειτουργίας της Δημόσιας Διοίκησης. Ο συγγραφέας επιχειρεί να συνθέσει και να αναδείξει, από την οπτική του δημοσίου και δη του διοικητικού δικαίου, μία σχεδόν αγνοημένη πτυχή του φαινομένου της διαφθοράς, όταν αυτό εκδηλώνεται στο χώρο της διοικητικής δράσης: την ανατροπή ή υπονόμευση από τη διαφθορά της συνταγματικής αρχής της νομιμότητας της Διοίκησης.

Στη μελέτη παρουσιάζονται αναλυτικά τόσο οι λόγοι για τους οποίους η προέχουσα θέση της Διοίκησης, σε σχέση με τις υπόλοιπες λειτουργίες, στην υλοποίηση των κρατικών σκοπών και η εγγύτητά της με τα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα, την καθιστούν αντικείμενο της δράσης του οργανωμένου και του οικονομικού εγκλήματος και της στενά συνδεόμενης με αυτά τα φαινόμενα διαφθοράς υπό το καθεστώς της παγκοσμιοποίησης, όσο και οι τρόποι με τους οποίους η διαφθορά στο χώρο της διοικητικής δράσης προσβάλλει την καρδιά της κρατικής μηχανής, αποδομεί τους μηχανισμούς προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου και πλήττει τη λειτουργία του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας.

Ιδιαίτερο κεφάλαιο αφιερώνεται στην αναζήτηση του προσήκοντος ορισμού της διαφθοράς στο χώρο λειτουργίας της Δημόσιας Διοίκησης. Ο συγγραφέας προχωρεί σε μια κριτική αποτίμηση των θεωρητικών απόψεων που έχουν υποστηριχθεί, όπως οι έννοιες της δωροδοκίας και της κατάχρησης εξουσίας, για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η αρχή της νομιμότητας της διοικητικής δράσης αποτελεί την αφετηρία και τον κεντρικό άξονα για οποιαδήποτε απόπειρα εννοιολογικού προσδιορισμού της διαφθοράς.

Στο έργο αναπτύσσονται οι βασικές στρατηγικές αντιμετώπισης του φαινομένου, που αποβλέπουν είτε στη λήψη προληπτικών και κατασταλτικών μέτρων είτε στον εξορθολογισμό του τρόπου λειτουργίας του παρεμβατικού κράτους είτε στην αναμόρφωση του θεσμικού εργασιακού περιβάλλοντος. Περαιτέρω, προβάλλονται ο εθνικός σχεδιασμός και οι βασικοί του στόχοι, στους οποίους συγκαταλέγονται η ενίσχυση των εν γένει υφιστάμενων δικαιοκρατικών θεσμών και εγγυήσεων, η υλοποίηση της δημοκρατικής αρχής με την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στην πολιτική κοινωνία, καθώς και η θεσμοθέτηση πλέγματος διατάξεων που καθιερώνουν και ενδυναμώνουν την εφαρμογή της αρχής της διαφάνειας σε όλους τους τομείς δράσης της πολιτείας.

Πέραν της δράσης των διεθνών οργανισμών προς αντιμετώπιση της διαφθοράς, που παρουσιάζεται σε ξεχωριστό κεφάλαιο, ο συγγραφέας ασχολείται εκτενώς (στα τέσσερα τελευταία κεφάλαια) με επίκαιρα ζητήματα του διοικητικού δικαίου που άπτονται της οικείας θεματικής. Αναδεικνύεται η σημασία για την πρόληψη και καταστολή της διαφθοράς του δικαιώματος του πολίτη να συμμετέχει στη διοικητική διαδικασία, να έχει ενημέρωση από τη Διοίκηση και πρόσβαση στα στοιχεία του διοικητικού φακέλου, να ζητήσει την προηγούμενη ακρόαση και να ενεργοποιήσει τους κρατικούς ελεγκτικούς μηχανισμούς με την υποβολή τυπικών και άτυπων προσφυγών. Περαιτέρω, ερευνώνται διάφορες θεσμικές εγγυήσεις διαφάνειας, όπως είναι, μεταξύ άλλων, ο προληπτικός έλεγχος δαπανών που ασκείται από το Ελεγκτικό Συνέδριο, η πολυφωνία και τα ασυμβίβαστα στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των ΜΜΕ, η διαφάνεια του «πολιτικού χρήματος» και ο έλεγχος του «πόθεν έσχες» στους δημόσιους λειτουργούς, η τήρηση της αμεροληψίας κατά τη σύγκρουση συμφερόντων, η αρχή της αξιοκρατίας στην πρόσληψη και υπηρεσιακή κατάσταση των δημοσίων υπαλλήλων. Τέλος, περιγράφεται και αξιολογείται ο ρόλος του δικαστικού, διοικητικού, κοινοβουλευτικού και δημοσιονομικού ελέγχου για την προστασία του πολίτη έναντι της διαφθοράς.

Το έργο ολοκληρώνεται με τη διατύπωση βασικών συμπερασμάτων στον επίλογο και ένα εύχρηστο λημματικό ευρετήριο.