Εκατό ώρες με τον Φιντέλ

Κοινωνιολόγος, θεωρητικός της κουλτούρας, δημοσιογράφος και μια από τις πιο αντιπροσωπευτικές φωνές του κινήματος για έναν άλλο κόσμο, ο Ιγνάσιο Ραμονέ κατάφερε να φέρει στο φως -ύστερα από πολλές εβδομάδες εκ βαθέων συζητήσεων- τα κλειδιά της Κουβανικής Επανάστασης μέσω της ανθρώπινης και πολιτικής βιογραφίας του τελευταίου «ιερού τέρατος» της διεθνούς πολιτικής: του αμφιλεγόμενου για πολλούς σήμερα Φιντέλ Κάστρο. Εξαιρετική μαρτυρία και ιστορική ανάλυση, το βιβλίο αυτό είναι μια αυθεντική βιογραφία σε δύο φωνές· η προφορική μνήμη του Κομαντάντε.[...]

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο Φιντέλ Κάστρο βρίσκεται εδώ και μήνες στο νοσοκομείο, σοβαρά άρρωστος, και τα σενάρια για το τι θα συμβεί στη μετακαστρική Κούβα δίνουν και παίρνουν. Είναι θέμα συγκυρίας το ότι τώρα κυκλοφορεί στη Γαλλία (ταυτόχρονα και στη χώρα μας) το βιβλίο του Ιγνάσιο Ραμονέ Εκατό ώρες με τον Φιντέλ, που ο συγγραφέας χαρακτηρίζει Βιογραφία σε δύο φωνές. Ο Ραμονέ, πιστός φίλος του Κάστρο και διευθυντής του γαλλικού «Monde Diplomatique», κατέγραψε και επεξεργάστηκε 100 ώρες συνομιλιών δίνοντάς μας το πορτρέτο μιας από τις πιο γνωστές και αμφιλεγόμενες πολιτικές προσωπικότητες της εποχής μας. Από την αρχή ακόμη ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται ότι ο Ραμονέ θαυμάζει τον Κάστρο, παρά την κριτική που του ασκεί για τις κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κούβα. Πιστεύει ακόμη ότι αλλαγές στο πολιτικό σύστημα της χώρας θα γίνουν μετά τον θάνατο του Κάστρο, δεν θα είναι όμως τόσο μεγάλες ώστε να αλλάξουν ριζικά το ισχύον πολιτικό σύστημα.

Η απλή λογική λέει ότι οποιοδήποτε καθεστώς όπου κυβερνά ένας άνθρωπος επί σχεδόν 50 χρόνια δεν μπορεί παρά να είναι ολοκληρωτικό, έστω και αν δεν έχει σχέση με τις δικτατορίες της Δεξιάς που ταλαιπώρησαν για χρόνια τη Λατινική Αμερική. Αλλωστε και σήμερα εξακολουθούν να διώκονται άνθρωποι για τις πολιτικές, κοινωνικές ή θρησκευτικές τους πεποιθήσεις και εκατομμύρια ζουν υπό δικτατορικά καθεστώτα. Οσον αφορά την Κούβα, ωστόσο, εκτός από τον πολιτικό υπεισέρχεται και ο συναισθηματικός παράγοντας. Η επιβίωσή της είναι ένα ζήτημα που αγγίζει βαθιά τους λαούς της Λατινικής Αμερικής. Αποτελεί το σύμβολο της ισπανόφωνης Αμερικής στον αγώνα εναντίον των γκρίνκος.

Είναι πασίγνωστο ότι οι ΗΠΑ έσπρωξαν τον Κάστρο στις αγκαλιές της Σοβιετικής Ενωσης απορρίπτοντας κάθε ιδέα συνεργασίας που θα μπορούσε να οδηγήσει τη χώρα σε μια μετριοπαθέστερη, ανεκτικότερη και δημοκρατική κοινωνία και ότι επιχείρησαν να δολοφονήσουν επανειλημμένως τον ηγέτη μιας επανάστασης που απήλλαξε την Κούβα από το λαομίσητο, ολοκληρωτικό και βαθύτατα διεφθαρμένο καθεστώς του Μπατίστα και προσπάθησαν να εφαρμόσουν πλήθος σχέδια για να τον ανατρέψουν. Στις αρχές της δεκαετίας του '60 μάλιστα ο κόσμος έφτασε στα πρόθυρα ενός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου. Γι' αυτό και οι Αμερικανοί είναι οι τελευταίοι που θα μπορούσαν να ασκήσουν κριτική στο κουβανικό καθεστώς. Δεν είναι διόλου αυτονόητο επομένως ότι μετά την αποχώρηση του Κάστρο η Κούβα θα μεταμορφωθεί σε μια χώρα που θα ελέγχουν οι ΗΠΑ, συμπεραίνει στο βιβλίο του ο Ραμονέ.

Οσοι αμερικανοί πρόεδροι πέρασαν στην πεντηκονταετία που ο Κάστρο βρίσκεται στην εξουσία συμπεριφέρθηκαν τουλάχιστον σκληροπυρηνικά - για να μην πει κανείς απερίσκεπτα. Ο μόνος που εισηγήθηκε την υιοθέτηση μιας μετριοπαθέστερης πολιτικής έναντι της Κούβας ήταν ο Τζίμι Κάρτερ αλλά οι απόψεις του δεν συγκίνησαν τα γεράκια. Ετσι ο λαός της Κούβας ζει δύο δυστυχίες: η μία είναι η απερίγραπτη φτώχεια λόγω του εμπάργκο των ΗΠΑ και η δεύτερη ένα καθεστώς που τελώντας υπό πίεση σφίγγει συνεχώς τη στρόφιγγα εφαρμόζοντας την αρχή του Λογιόλα πως «όταν το κάστρο πολιορκείται, κάθε διαφωνία είναι προδοσία».



Γεγονότα μισού αιώνα



Στο βιβλίο ξεδιπλώνονται τα γεγονότα μισού αιώνα. Για το πώς τα ερμηνεύει ο ίδιος ο Κάστρο ο καθένας μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του, αν μάλιστα σκεφθεί ότι αυτό είναι μεν ένα βιβλίο του Ραμονέ αλλά ταυτόχρονα σε κάποιον βαθμό και του ίδιου του Κάστρο, αφού ο τελευταίος έχει γράψει αρκετές παραγράφους. Ο αναγνώστης όμως βρίσκεται μπροστά σε ένα αξιοπαρατήρητο φαινόμενο: από τη μια έχει έναν Κάστρο που παρουσιάζεται απίστευτα ευφυής όταν διαβάζει τον παγκόσμιο πολιτικό χάρτη και τα σύγχρονα πολιτικά δεδομένα, με γνώσεις εντυπωσιακές ακόμη και σε θέματα υψηλής τεχνολογίας, οικολογίας και γενετικής μηχανικής. Από την άλλη, γνωρίζει ότι αυτά τα λέει ένας ηγέτης που προσπαθεί να δώσει την εικόνα του μετριοπαθούς, αλλά η χώρα του, όπως καταγράφεται στις εκθέσεις της Διεθνούς Αμνηστίας, έχει ένα από χειρότερα ρεκόρ σε θέματα παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, για τα οποία βεβαίως ο κομαντάντε είναι προσωπικά υπεύθυνος, αφού τις κρίσιμες αποφάσεις - ιδιαίτερα όσες αφορούν ζητήματα ελευθερίας της έκφρασης και της συνείδησης - τις παίρνει ο ίδιος.

Το μέλλον της Κούβας μετά τον Κάστρο δεν βρίσκεται στην Ουάσιγκτον ούτε βέβαια στο Μαϊάμι. Βρίσκεται στην ίδια την Κούβα, φοβάται όμως κανείς ότι το πέρασμα από τον ολοκληρωτισμό στη δημοκρατία δεν θα είναι διόλου ανώδυνο. Σε μεγάλο βαθμό από το τι θα συμβεί στη μικρή αυτή χώρα θα προσδιοριστούν οι εξελίξεις και στην υπόλοιπη Λατινική Αμερική. Και τούτο είναι ανεξάρτητο από την αισιοδοξία με την οποία θέλει να μας πείσει ότι ατενίζει το μέλλον ο ίδιος ο Κάστρο, όπως προκύπτει από αυτό το εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο.



ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ

Το ΒΗΜΑ, 25/03/2007