Η κουρτίνα της μνήμης και άλλες ιστορίες

Μια γυναίκα οδηγεί τον άντρα της σε αλκοολισμό και την ψυχική διάλυση -και στην συνέχεια σχεδιάζει τη δολοφονία του. Ένας γιος καταστρέφεται από τη νευρωτική μητέρα του. Ένας άντρας παντρεύεται τη γυναίκα που έσωσε από μιαν απόπειρα αυτοκτονίας, για να βρεθεί παγιδευμένος στον ιστό της καταπιεστικής της αγάπης. Μια οικογενειακή διχόνοια τελειώνει μέσα σε μιαν ανείπωτη φρίκη.
Η Ρουθ Ρέντελ, μαέστρος της αφηγηματικής τέχνης, σκαλίζει τα σκοτεινά βάθη της ανθρώπινης ψυχής και μας αφηγείται έντεκα συναρπαστικές ιστορίες καθημερινής τρέλας.


Η Ρέντελ γράφει με τόση χάρη και συγκράτηση, με τέτοια λογοτεχνική φωνή και χαρισματικό πνεύμα, που υπερβαίνει το είδος του αστυνομικού και κατορθώνει κάτι σχεδόν θείο

The Los Angeles Times

ΚΡΙΤΙΚΗ



Στα έντεκα σύντομα διηγήματα της συλλογής διακρίνεται μία ακόμη ικανότητα της πολυγραφότατης συγγραφέως: ο πλέον επιδέξιος χειρισμός της σύντομης φόρμας. Η Ρουθ Ρέντελ (συχνά χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο Μπάρμαρα Βάιν) κατορθώνει σε λίγες μόνο σελίδες να συμπιέσει περιγραφές τόπου και χρόνου, να δώσει υπαινικτικά το ιστορικό των χαρακτήρων της και να δημιουργήσει την ατμόσφαιρα που κρατάει τον αναγνώστη δεσμώτη μέχρι την τελευταία λέξη. Η αδυναμία της σύντομης φόρμας να υποδεχθεί μια ιστορία μυστηρίου, που απαιτεί μεγαλύτερο χώρο δράσης, υπερβαίνεται χάρη στην ικανότητα της συγγραφέας να δίνει με έντονες συνοπτικές πινελιές τα στοιχεία που χρειάζονται για να συντεθεί και η δεύτερη ιστορία που υποβόσκει κάτω από τις γραμμές και που συνήθως έχει την ευθύνη για το σασπένς, την κλιμάκωση και την απρόσμενη ανατροπή, λειτουργώντας ως μοχλός που φέρνει στην επιφάνεια μία άλλη πραγματικότητα. Ταυτόχρονα, το διήγημα θέτει τους δικούς του όρους και περιορισμούς (υπαινιγμός, αποσπασματικότητα, αφαίρεση), ενώ η ιστορία μυστηρίου ή το αστυνομικό μυθιστόρημα απαιτούν μεγαλύτερη έκταση για να εξελιχθεί η πλοκή, να δημιουργηθεί η ατμόσφαιρα, να αναπτυχθούν οι χαρακτήρες και να ικανοποιηθούν οι προσδοκίες του αναγνώστη. Η συγγραφέας κατορθώνει να καλύψει τις προϋποθέσεις και των δύο ειδών, ενώ συνήθως δεν αποφεύγει να εφοδιάζει κάποιους από τους ήρωες με χαρακτηριστικά ικανά να διεκπεραιώσουν τις απαιτήσεις ενός μεγαλύτερου σε έκταση έργου.

Οι ήρωες των διηγημάτων τής Ρέντελ έχουν όλοι μία κοινή ιδιότητα: Πάσχουν από μια εμφανή ή καλυμμένη ψύχωση και όλοι αρνούνται την ψυχιατρική αγωγή, με αποτέλεσμα πίσω από το προσωπείο μιας ενταγμένης προσωπικότητας και μιας επιφανειακά ρυθμισμένης ζωής να ενεδρεύει η απειλή μιας ψυχικής διαταραχής, η οποία είναι υπεύθυνη για τις ακραίες ενέργειες και τις μοιραίες πράξεις.

Κανένας φόνος δεν είναι προαποφασισμένος ούτε εκτελείται βάσει σχεδίου, η σειρά των υπαινιγμών που αφήνει η συγγραφέας, όμως, προϊδεάζουν για τη φύση της διαταραχής τους και το αναπόφευκτο δράμα.

Οι ψυχώσεις και οι εμμονές των ηρώων παραμένουν αθεράπευτες, είτε γιατί αγνοούν τα αίτια είτε γιατί το περιβάλλον τούς έχει αποδεχτεί είτε γιατί η θεραπεία μπορεί να σταθεί εμπόδιο στις φιλοδοξίες τους. Το σασπένς δημιουργείται από το απρόβλεπτο των νοσηρών ψυχισμών των ηρώων και τις κρυφές επιπλοκές τους και όλοι, άντρες και γυναίκες, πέρα από την εξωτερικά «τακτοποιημένη» ζωή τους, έχουν και μια δεύτερη υπόγεια ζωή, που έχει προκληθεί είτε από παιδικό τραύμα είτε από κάποιο ακαθόριστο γεγονός και που εκφράζεται σαν ιδιαιτερότητα, η οποία προβάλλεται στα κοντινά τους πρόσωπα, τα οποία συνήθως αθέλητα προκαλούν το δολοφονικό τους ένστικτο.

Στο ομότιτλο διήγημα, ένας άντρας, θύμα της νευρωτικής μητέρας του, αναβιώνει, κάποιες δεκαετίες αργότερα, μια παιδική τραυματική εμπειρία στη συνάντησή του με ένα παιδί. Στο «Μια γυναίκα γαντζωμένη» ένας άντρας παντρεύεται τη γυναίκα που έσωσε από μια απόπειρα αυτοκτονίας και βρίσκεται παγιδευμένος στα δίχτυα της απόλυτης και υπερπροστατευτικής αγάπης της. Στο «Κέρμα» μια γυναίκα οδηγεί τον άντρα της στον αλκοολισμό, για να αποφύγει τις σεξουαλικές ορέξεις του, αλλά παγιδεύεται και η ίδια στο σχέδιο δολοφονίας που κατασκευάζει. Στο «Να έχει κανείς πάντα το νου του» μια κοπέλα γίνεται θύμα της ιδεοληψίας της πως είναι στόχος κλεφτών, ενώ στο «Μια κακή καρδιά» ένας εργοδότης παγιδεύεται από τον ίδιο του το φόβο, όταν υποψιάζεται πως ένας από τους απολυμένους υπαλλήλους του σχεδιάζει την εκτέλεσή του. Στο «Ισχύς εν τω διχασμώ», που θυμίζει το «Ψυχώ» του Χίτσκοκ, μια θυγατέρα κατασκευάζει με τη φαντασία της έναν ιδανικό γιατρό για να προσφέρει την ευθανασία στη μητέρα της.

Στις σύντομες αυτές ιστορίες μυστηρίου (είκοσι σελίδες η καθεμία) κυριαρχεί η υποβλητική ατμόσφαιρα μιας εσώτερης και γι' αυτό και απρόβλεπτης απειλής, ωθώντας τον αναγνώστη να συμπάσχει με τις φαινομενικά άκακες εκκεντρικότητες των ηρώων, που όμως είναι υπεύθυνες για τη μετατροπή τους από συνηθισμένους ανθρώπους σε ψυχρούς δολοφόνους.

ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 28/06/2002