Η πραγματικότητα του ιστορικού παρελθόντος

Τι σημαίνει ο όρος «πραγματικός» όταν προσδιορίζει το ιστορικό παρελθόν; Τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάτι συνέβη πραγματικά;
Πρόκειται για το πιο ανησυχητικό από τα ερωτήματα που θέτει η ιστοριογραφία στην ιστορική σκέψη. Όσο δύσκολο όμως κι αν είναι να βρεθεί μια απάντηση, το ίδιο το ερώτημα θα τεθεί αναπόφευκτα: διαφοροποιεί την ιστορία από τη μυθοπλασία, οι αμοιβαίες παρεμβολές των οποίων δεν θα δημιουργούσαν κανένα πρόβλημα αν δεν εκφύονταν από μια βασική δυσσυμμετρία.
Ο ιστορικός εν προκειμένω παρακινείται από μια γερά θεμελιωμένη πεποίθηση: ανεξάρτητα από την επιλεκτική φύση της συλλογής, της διατήρησης και της μελέτης των τεκμηρίων, καθώς και από τη σχέση τους με τα ερωτήματα που τους θέτει ο ιστορικός, συμπεριλαμβανομένων ακόμη των ιδεολογικών προεκτάσεων όλων αυτών των χειρισμών, η προσφυγή στα τεκμήρια χαράζει μια διαχωριστική γραμμή μεταξύ ιστορίας και μυθοπλασίας. Σε αντίθεση με το μυθιστόρημα, οι κατασκευές του ιστορικού προορίζονται να γίνουν ανακατασκευές του παρελθόντος. Μέσω των τεκμηρίων και μέσω των τεκμηριωτικών αποδείξεων, ο ιστορικός περιορίζεται από αυτό που ήταν κάποτε. Οφείλει ένα χρέος στο παρελθόν, ένα χρέος ευγνωμοσύνης προς τους νεκρούς, γεγονός που τον καθιστά αναξιόχρεο οφειλέτη. […]

Πρόλογος: Γιώργος Κόκκινος