Ιατρική, μαγεία και θρησκεία

Ο Ουίλιαμ Ρίβερς υπήρξε μία από τις διαμορφωτικές φυσιογνωμίες του πεδίου, ανάλογη με τον Φραντζ Μπόας και τον Μαρσέλ Μως, ένας από τους πρωτεργάτες της βρετανικής ανθρωπολογίας: ο Μαλινόφσκι κάποτε τον αποκάλεσε «άγιο-προστάτη της επιτόπιας έρευνας», και σε ορισμένους κύκλους στην εποχή του είχε τη φήμη του «άγγλου Φρόυντ». Την τελευταία περίοδο της ζωής του, η αυξανόμενη ενασχόλησή του με την ψυχολογία και την ψυχανάλυση σε συσχετισμό με τα μόνιμα ανθρωπολογικά του ενδιαφέροντα τον οδήγησε σ’ έναν πλούσιο στοχασμό γύρω από τις σχέσεις των δύο επιστημονικών πεδίων, ο οποίος φαίνεται σήμερα προδρομικός για τους κλάδους που ονομάζουμε ιατρική ανθρωπολογία ή εθνοϊατρική, εθνοψυχιατρική κι εθνοψυχανάλυση. Αυτή την πλευρά της σκέψης του τεκμηριώνουν τα κείμενα του τόμου.

Τι είναι αυτό που μας γοητεύει τόσο στα προδρομικά κείμενα της ανθρωπολογίας; Είναι άραγε η φρεσκάδα του βλέμματος μιας επιστήμης ουσιαστικά νεογέννητης, που έχει ακόμα την αίσθηση του άπειρου ορίζοντα μπροστά της, ή η νοσταλγία μιας ατμόσφαιρας μπελ-επόκ χρωματισμένης από ανυποψίαστο εξωτισμό και όνειρα διαφυγής από μια Ευρπώη όπου υψώνονταν ήδη απειλητικοί ίσκιοι; Είναι οπωσδήποτε όλ’ αυτά, αλλά είναι επίσης η πυκνότητα και η σφαιρικότητα των ερωτημάτων που τίθενται, πριν η σκέψη κατακερματιστεί από την εξειδίκευση. Η εμπειρική γνώση έχει βέβαι αυξθεί πάρα πολύ από τότε, ωστόσο δεν παύουν να μας εκπλήσσουν σπερματικές ενοεράσεις που μας οδηγούν να ξανασκεφτούμε τι είναι πραγματικά «σύγχρονο» και από ποιες διαδρομές έρχεται.