Η Αθήνα στο εδώλιο

Χρειάζεται άραγε υπεράσπιση το δημοκρατικό καθεστώς της Αθήνας του 5ου και 4ου αιώνα π.Χ.; Δεν αρκεί το γεγονός ότι στην εποχή μας όλοι ομνύουν στο όνομα της δημοκρατίας, ακόμη και οι πιο κυνικοί αρνητές της; Φαίνεται πως όχι. Και φαίνεται πως με τις εννοιολογικές μεταμορφώσεις που έχει υποστεί -στο διάβα των αιώνων- η λέξη αυτή, είναι αναγκαίο κάθε τόσο να αποκαθαίρεται από τα πρόσθετα παράσιτα που κολλούν στα τοιχώματά της.
Η δημοκρατία που καθιέρωσαν οι κάτοικοι της κλασικής λεγόμενης Αθήνας, κάνοντας πράξη την ιδέα ότι ο κοινός πολίτης που δεν έχει μεγάλες οικονομικές δυνατότητες ή υψηλή μόρφωση μπορεί να παίρνει υπεύθυνες πολιτικές αποφάσεις, απέχει πολύ από αυτό που εμείς σήμερα αποκαλούμε δημοκρατία -ένα σύστημα καθολικής ψηφοφορίας κάθε 4 χρόνια- και το οποίο λειτουργεί κυρίως μέσω γραφειοκρατικών μηχανισμών. Αυτή πάντως η αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία επέσυρε σχεδόν από τη γέννηση της την καταδίκη των συντηρητικών διανοουμένων. Οι αρνητικές -υπάρξαν βέβαια και υπάρχουν και θετικές- αντιδράσεις συνεχίστηκαν στους αιώνες που ακολούθησαν: κάποιοι καταδίκασαν το πολίτευμα αυτό σαν οχλοκρατία, άλλοι το αποκάλεσαν κομμουνιστικό το καθεστώς αυτό και άλλοι θεώρησαν αδιανόητη την εφαρμογή του.
Καθένας από τους επικριτές δεν έκανε τίποτε άλλο από το να προδίδει τις διαθέσεις του και να αποκαλύπτει πολλά για την κοινωνία και την πολιτική της εποχής του.
Η Τζένιφερ Τόλμπερτ Ρόμπερτς -καθηγήτρια Κλασικών Σπουδών και Ιστορίας στο City College of New York και συγγραφέας και άλλων εργασιών- στο βιβλίο αυτό χαρτογραφεί τις αντιδράσεις προς την αθηναϊκή δημοκρατία από την ίδια την Αθήνα έως τον εικοστό αιώνα μ.Χ. Μια διαμάχη που απλώνεται σε πολλά γνωστικά πεδία, την οποία είναι χρήσιμο τουλάχιστον να γνωρίζουμε.

ΝΙΚΟΣ ΝΤΟΚΑΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 09/07/2004