Ιστορία και λόγος στον Θουκυδίδη

Ο Θουκυδίδης πέτυχε ένα μοναδικό επίτευγμα: έθεσε την πιο αυστηρή αντικειμενικότητα στην υπηρεσία μιας έντονα προσωπικής δημιουργίας και αντιμετώπισε τα προβλήματα με τη βοήθεια της λογικής που τη θεώρησε ικανή όχι μόνο να οργανώνει τα ιστορικά δεδομένα αλλά και να αναπληρώνει την έλλειψή τους. Στις τέσσερις μελέτες του βιβλίου φωτίζεται η εσωτερική πορεία της μεθόδου του και τα στάδια της εξέλιξης της.





Η ανάγνωση του έργου του Θουκυδίδη αποκαλύπτει αμέσως αξιοπρόσεκτες ιδιοτυπίες στη μορφή. Οχι μόνο οι δημηγορίες με τα περίτεχνα συμπλέγματα από τυποποιημένες εκφράσεις και τη λακωνική τους πυκνότητα αλλά και η ίδια η αφήγηση, με την απέριττη δύναμη και τη σαφήνεια που θυμίζει θεώρημα, υποβάλλουν μια τέχνη ξεχωριστή. Στην αποκάλυψη αυτής της τέχνης και των ιδιοτυπιών στη μορφή προσπαθεί να συμβάλει το βιβλίο της Ρομιγί, το οποίο αποτελείται από τέσσερις μελέτες.

Θέμα της πρώτης μελέτης είναι η ανάλυση των μέσων που έδωσαν τη δυνατότητα στον Θουκυδίδη να πραγματοποιήσει αυτό το μοναδικό επίτευγμα: να θέσει την πιο αυστηρή αντικειμενικότητα στην υπηρεσία μιας έντονα προσωπικής δημιουργίας. Η δεύτερη μελέτη αναφέρεται στις πολεμικές συγκρούσεις. Το εξαιρετικό στην περίπτωση του Θουκυδίδη είναι πως, κατά την ανάλυση των συγκρούσεων, τον ενδιαφέρει όχι ο θρίαμβος της τεχνικής, αλλά ο θρίαμβος της λογικής. Εξάλλου, οι στρατιωτικές δημηγορίες συνιστούν το κατεξοχήν πεδίο των λογικών αναλύσεων στη μελέτη αυτή. Η τρίτη μελέτη πραγματεύεται τις αντιθετικές δημηγορίες. Βασική αρχή της αντιλογίας είναι ότι προβάλλονται και υποστηρίζονται αντίθετες θέσεις. Αυτό που υπήρξε ρητορικό ή σοφιστικό τέχνασμα βρίσκει τη δικαίωσή του στον Θουκυδίδη, ως αποτελεσματική μέθοδος για λογική ανάλυση. Η τελευταία μελέτη στρέφεται γύρω από την «Αρχαιολογία», δηλαδή την ενότητα όπου ο Θουκυδίδης μελετά την εξέλιξη της Ελλάδας από τα παλαιά χρόνια ώς τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Ο Θουκυδίδης αντιμετώπισε τα προβλήματα του σχεδόν ανεξερεύνητου αυτού ιστορικού χώρου με τη βοήθεια της λογικής, που τη θεώρησε ικανή όχι μόνο να οργανώνει τα ιστορικά δεδομένα, αλλά και να αναπληρώνει την έλλειψή τους.

Η ΖΑΚΛΙΝ ΝΤΕ ΡΟΜΙΓΙ είναι ομότιμη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Εχει γράψει πολυάριθμες μελέτες γύρω από τον Θουκυδίδη (τον οποίο έχει εκδώσει στη σειρά Belles-Lettres), την αρχαία τραγωδία, τον Ομηρο, την εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής σκέψης, τα προβλήματα της αρχαίας ελληνικής δημοκρατίας και την ανώτατη εκπαίδευση στη Γαλλία.



ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 29/11/2002