Μαρξ - Μπακούνιν

Η σύγκρουση του Μαρξ με τον Μπακούνιν γύρω από το σοσιαλιστικό κράτος, ή διαφορετικά από τη μορφή οργάνωσης της κοινωνίας αμέσως μετά την σοσιαλιστική επανάσταση, αποτελεί αναμφισβήτητα μια από τις πλέον σημαντικές πλευρές των διαφωνιών των δυο στοχαστών, αλλά και γενικότερα του μαρξικού με το αναρχικό ρεύμα.
Η σύγκρουση αυτή αντιμετωπίζεται όχι μόνον, ούτε κυρίως ως μια μουσειακού-ιστορικού χαρακτήρα θεωρητική διαφωνία, αλλά στα πλαίσια μιας ευρύτερης προσπάθειας, έτσι ώστε ο σοσιαλισμός του μέλλοντος μας να μην έχει την ίδια τραγική κατάληξη με την πρώτη προσπάθεια κατάκτησης της κομμουνιστικής χειραφέτησης.
Σε αυτά τα πλαίσια σημειώνεται κατ' αρχάς ο κοινός στόχος των Μαρξ και Μπακούνιν που δεν είναι άλλος από την μη κρατική, αυτοδιαχειριζόμενη κοινωνία.
Στη συνέχεια αναλύονται οι αιτίες που κατά τον Μαρξ καθιστούν αναγκαίο το σοσιαλιστικό "μισοκράτος", ή "Κομμούνα", όπως ο ίδιος το χαρακτηρίζει, καθώς και το αντιφατικό περιερχόμενο του.
Ακολουθεί η κριτική του Μπακούνιν σε αυτήν τη σοσιαλιστική μετάβαση, της οποίας προηγείται η σύντομη ανάπτυξη των μεθοδολογικών και θεωρητικών προϋποθέσεων πάνω στις οποίες θεμελιώνεται.
Τέλος αξιολογούνται τόσο η μπακουνική κριτική, όσο η μαρξική αντίδραση σε αυτήν, ενώ αποδίδεται η πραγματική της διάσταση στη "δικαίωση" του Μπακούνιν από την κατάληξη του "υπαρκτού σοσιαλισμού".
Η μελέτη κλείνει με ορισμένες προτάσεις, έτσι ώστε να μην επαληθευτούν στο μέλλον οι φόβοι του Μπακούνιν, ο οποίος είχε προειδοποιήσει για γραφειοκρατική εκτροπή της εργατικής εξουσίας, μια προειδοποίηση η οποία παρά τις αντιφατικότητες του ίδιου του Μπακούνιν και της θεωρίας του, θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη αν θέλουμε η κομμουνιστική χειραφέτηση να γίνει πράξη και να μην παραμείνει ένα κίβδηλο έμβλημα.