Όνειδος ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΟ

"…Η ιδιότητα του νέου, του καινοφανούς, εκείνες τις μέρες, έμοιαζε να είναι λίαν ασταθής· ήταν θαρρείς ένα πράγμα εξαρθρωμένο, κάτι δίχως ρίζες. Σε όλη την πόλη […] εργολάβοι έκλεβαν στο τσιμέντο που έριχναν στα θεμέλια των νεόχτιστων οικιών, άνθρωποι -και όχι μονάχα πρωθυπουργοί- πυροβολούνταν πού και πού, λαρύγγια κόβονταν σε ρεματιές, κακοποιοί γίνονταν δισεκατομμυριούχοι, αλλά όλα αυτά ήσαν αναμενόμενα […] Ουδείς έδειχνε να εκπλήσσεται που συνέβαιναν ατυχήματα… Ναι, κάποιες, ελάχιστες φωνές έλεγαν πως αν είναι αυτή η χώρα που αφιερώσαμε στον Θεό μας, τι σόι Θεός είναι αυτός που τα επιτρέπει […] αλλά αυτές οι φωνές κατασιγάζονταν προτού ολοκληρώσουν τις ερωτήσεις […] τους επειδή υπάρχουν πράγματα που δεν κάνει να λέγονται. Ή μάλλον, ακόμη περισσότερο: υπάρχουν πράγματα που δεν επιτρέπεται να είναι αληθή". Μια απολαυστική μαύρη σάτιρα από τον μετρ του είδους.Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

Κριτική
Πακιστανική ραψωδία από τον Σαλμάν Ρούσντι
Ο Ροβεσπιέρος σταμάτησε στο Καράτσι
Πριν γράψει τους «Σατανικούς στίχους», ο Σαλμάν Ρούσντι είχε παρουσιάσει μέσα από το «Όνειδος» (1983) την ποιητική διάσταση του πολιτικού προβλήματος του Πακιστάν. Το μυθιστόρημά του παραμένει ακόμα επίκαιρο
ΕΙΝΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΑ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΜΕΝΟΥ
ΚΟΡΙΤΣΙΟΥ ΠΟΥ «ΟΦΕΙΛΕ» ΝΑ ΕΧΕΙ ΓΕΝΝΗΘΕΙ ΑΓΟΡΙ. ΝΤΡΕΠΕΤΑΙ
ΓΙΑ ΟΣΑ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΠΑΚΙΣΤΑΝ
ΚΑΙ ΤΟ ΕΚΦΡΑΖΕΙ ΜΕ ΜΥΘΙΚΕΣ ΕΚΡΗΞΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΒΙΑΣ.
Η Σουφιγιά Ζηνοβία, το θηλυκό τερατάκι που κοκκινίζει για όσα συμβαίνουν γύρω της, δεν θα μεγαλώσει ποτέ. Έχοντας γεννηθεί με το «λάθος φύλο» θα ενστερνιστεί ευχαρίστως την περιφρόνηση του περίγυρου, γινόμενη μέρα με τη μέρα η «βία» αυτοπροσώπως. Μα ποιος γέννησε αυτό το τέρας που μακελεύει τυλιγμένο σε μια μπούρκα; Δύσκολο να το πει κανείς, αφού ακόμη και ο παράτολμος Σαλμάν Ρούσντι γράφει την Πολιτική Ιστορία του Πακιστάν με ψευδώνυμα. Προτιμώ να ασχοληθώ με την ιστορική αλληγορία του βιβλίου, μιας και αυτή ήταν για μένα η σημαντικότερη δυσκολία του.

Ζία Ουλ Χακ
Λογοτεχνικός μπαμπάς της Σουφιγιά Ζηνοβίας, της ανθρωποφάγας αυτής μιμόζας, είναι ο Ρατζά Χάιντερ, κατά κόσμον στρατηγός Ζία Ουλ Χακ. Αυτόν δείχνει ως υπεύθυνο για την τερατογένεση ο Σαλμάν Ρούσντι, χωρίς βεβαίως να απαλλάσσει από το όνειδος και άλλα πακιστανικά πολιτικά τζάκια, όπως θα δούμε παρακάτω. Ο μοιραίος για το σύγχρονο Πακιστάν δικτάτορας, το έτος 1977 διέρρηξε την πολιτική λυκοφιλία του με τον λαοπρόβλητο Αλί Μπούτο, τον ανέτρεψε με ένα αναίμακτο πραξικόπημα και ανέλαβε να φέρει το Πακιστάν στον ίσιο δρόμο ανοίγοντας στην πραγματικότητα βασιλική οδό στην προσφυγιά, στο σκληρό πολιτικό Ισλάμ και στο ιερατείο του. Ο λογοτεχνικός Ρατζά Χάιντερ αρματωμένος με φιλοδοξίες πολιτικάντη δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει τις προκαταλήψεις των μουλάδων και ιδού τα κατορθώματά του έτσι όπως μας τα περιγράφει ο Ρούσντι στη σελίδα 356. «Απαγόρευσε το πιοτό. Άλλαξε τόσο πολύ τα τηλεοπτικά προγράμματα, ώστε οι άνθρωποι άρχισαν να καλούν τεχνικούς για να επισκευάσουν τις συσκευές τους επειδή δεν μπορούσαν να καταλάβουν γιατί οι τηλεοράσεις τους αίφνης αρνούνταν να τους δείξουν οτιδήποτε άλλο εξόν από θεολογικές διαλέξεις, και αναρωτιόνταν πώς είχαν κολλήσει αυτοί οι μουλάδες πάνω στις οθόνες τους (...) Ανακοίνωσε ότι ο Θεός και ο σοσιαλισμός είναι ασύμβατες έννοιες, κι έτσι, το δόγμα του Ισλαμικού Σοσιαλισμού στο οποίο είχε βασίσει τη γοητεία του το Λαϊκό Μέτωπο ήταν το χειρότερο είδος βλασφημίας».

Αλί Μπούτο
Πίσω από τη φιγούρα του καλοπερασάκια και ερωτόληπτου Ισκαντέρ Χαράπα, του αρχηγού του Λαϊκού Μετώπου, κρύβεται ο απαγχονισθείς από το καθεστώς Ζία, πρόεδρος του Πακιστάν Ζουλφικάρ Αλί Μπούτο. Αν και η δυτική κοινή γνώμη- ευαίσθητη καθώς είναι στις πολιτικές δολοφονίες- τον έχει πάρει με καλό μάτι, ο Σαλμάν Ρούσντι δεν του χαρίζεται. Ο συγγραφέας ξέρει από τα μέσα τις μικρές αδυναμίες του Ανατολίτη αυτοσχέδιου σοσιαλιστή και στη σελίδα 346 χρησιμοποιεί το θεατρικό του Γκέοργκ Μπίχνερ για να περιγράψει σχηματικά τον μεν Χαράπα (Μπούτο) σαν Ανατολίτη Δαντόν, τον δε Χάιντερ (Ζία Ουλ Χακ) σαν Ανατολίτη Ροβεσπιέρο: «Όταν στέλνουν τον Δαντόν στη γηραιά Κυρία Γκιλοτίνα με το καλάθι της γεμάτο κεφάλια, ξέρουμε ότι δεν είναι εξαιτίας αληθινών ή στημένων πολιτικών εγκλημάτων. Του παίρνουν το κεφάλι επειδή του αρέσουν υπερβολικά οι ηδονές. Ο ευδαιμονισμός είναι ανατρεπτικός. Ο λαός είναι σαν τον Ροβεσπιέρο. Δεν εμπιστεύεται τις απολαύσεις».

Μπεναζίρ Μπούτο
Καθ΄ ον χρόνο η προβληματική Σουφιγιά Ζηνοβία «κουκουλώνεται» με συνοπτικές διαδικασίες τον ιδανικό της νυμφίο Ομάρ Καγιάκ Σακίλ, υπέρβαρο γιατρό και κατ΄ εξοχήν φορέα της ποιητικής του βιβλίου, μια άλλη θυγατέρα του Πακιστάν βυσσοδομεί το κατά δύναμιν. Το λογοτεχνικό όνομα της περίφημης Μπεναζίρ Μπούτο είναι Αρτζουμάντ Χαράπα και το λογοτεχνικό της παρατσούκλι η «Παρθένα τσίγκινα σωβρακάκια». Το κορίτσι στην κυριολεξία θα «ανδρωθεί» ζώντας την πολιτική ανέλιξη του πατέρα, τις κατοπινές καταδίκες του, τις φυλακίσεις, τον απαγχονισμό του και τον κατ΄ οίκον περιορισμό αυτής και της μητέρας της από το καθεστώς Ζία Ουλ Χακ. Είναι η γοητευτική, πενηντατριών ετών σήμερα, Μπεναζίρ Μπούτο των δυτικών πρωτοσέλιδων, με το μεταξωτό φουλάρι της δυσανάγνωστα χαλαρωμένο. Στη θηλυκή εκδοχή της δημοκρατικής αποκατάστασης του Πακιστάν και δις πρωθυπουργού (1988-1990 και 1993-1996), ο Σαλμάν Ρούσντι επιφυλάσσει έναν ιδιαίτερο λογοτεχνικό χειρισμό. Την παρουσιάζει σαν μια νευρωτική καλλονή με απίστευτο ερωτικό γκελ κυρίως στο ίδιον φύλο, προσηλωμένη στην αγιοποίηση του δολοφονημένου πατέρα της. «Ο θρύλος του είναι η μέριμνά της. Η Αρτζουμάντ βαδίζει αγέρωχα στους κακοποιημένους διαδρόμους του σπιτιού, διαβάζει φτηνά ερωτικά μυθιστορήματα, τρώει σαν πουλάκι και καταπίνει καθαρτικά, αδειάζει τον εαυτό της από τα πάντα για να κάνει χώρο για τις αναμνήσεις. Την κατακλύζουν, τα σωθικά της, τους πνεύμονές της, τα ρουθούνια της, είναι του πατέρα της ο επιτάφιος και το ξέρει».
Ρούλα Γεωργακοπούλου, Τα Νέα, 26/5/2007