Το κοινωνικό συμβόλαιο ή αρχές πολιτικού δικαίου

Λίγα έργα έχουν επηρεάσει τόσο πολύ την πολιτική σκέψη όσο το Κοινωνικό συμβόλαιο του Ρουσσώ, το ευαγγέλιο της Γαλλικής Επανάστασης. Ο συγγραφέας του, υπογράφοντας ως πολίτης της Γενεύης, δίνει τους όρους και την πλήρη αρχιτεκτονική μιας δημοκρατικής πολιτείας. Το έργο τοποθετείται σε ορισμένα από τα σημαντικότερα ερωτήματα: ποιες είναι οι καταστατικές αρχές μιας πολιτείας δικαίου, πώς λειτουργούν οι θεσμοί της, και πώς η ηθική συνδέεται με την αποτελεσματική πράξη.
Βασική συμβολή του Κοινωνικού συμβολαίου ήταν ότι απέδωσε την πηγή της κυριαρχίας στον λαό, όπως έχει κατοχυρωθεί ως πρώτη αρχή δικαίου, η οποία μάλιστα θα πρέπει να παραμένει στον ίδιο το λαό. Η συμμετοχή του πολίτη στα κοινά συνδέει την πράξη με τη θεωρία, ασκώντας την ικανότητα του πολίτη να γενικεύει, να κρίνει σύμφωνα με το γενικό συμφέρον. Με τη ρουσσωική πολιτική εισάγονται οι προϋποθέσεις εφαρμογής του λόγου: η ενότητα βούλησης και νόμου. Ο νόμος ισχύει επειδή οι πολίτες γνωρίζουν να ξεχωρίζουν το δημόσιο αγαθό από το επιμέρους συμφέρον· η ζωή στη ρουσσωική πολιτεία διδάσκει τη συναίνεση μέσα από σχέσεις ελευθερίας, ισότητας, ανεκτικότητας και αλληλοσεβασμού.

Βασιλική Γρηγοροπούλου