Επαναφορά των πραγμάτων και αδικαιολόγητος πλουτισμός

Η παρούσα μονογραφία αναδεικνύει τον έχοντα ιδιαίτερο πρακτικό αντίκρυσμα επιστημονικό προβληματισμό για την αντιμετώπιση της επαναφοράς των πραγμάτων στην προτέρα κατάσταση ως θεσμού κινούμενου στη μεθόριο του δικονομικού και του ουσιαστικού δικαίου, καθώς αυτός ενσωματώνει πλήθος βασικών αξιολογήσεων του αμιγώς ιδιωτικού μας δικαίου, εκφεύγοντας από μια απλή διαδικαστική ευχέρεια. Υπό το ανωτέρω πρίσμα η μονογραφία υπογραμμίζει τη νομικά σημαντική ανάγκη θεώρησης του θεσμού της επαναφοράς των πραγμάτων ως ενός ιδιαίτερου δικονομικού μέσου έγερσης μιας αξίωσης με ουσιαστικού δικαίου υπόβαθρο, η οποία διαπλάθει μια ειδική εκ του νόμου ενοχή σε βάρος του αδικαιολογήτως ωφελημένου από την εκτελεστική διαδικασία δανειστή.

Ο συγγραφέας προκρίνει την αντιμετώπιση της ΚΠολΔ 914 ως ενός γενικού κανόνα του ιδιωτικού δικαίου, ο οποίος προεξάρχει του οικείου υποσυστήματος κανόνων δικαίου, στο οποίο συνυπολογίζονται και οι ειδικότερες ρυθμίσεις των ΚΠολΔ 525ΙΙ, 550, 579ΙΙ, 581ΙΙΙ. Το υποσύστημα αυτό εμφανίζει μια εσωτερική αλληλουχία και τελολογική ενότητα, διαρθρώνοντας μαζί με τους συμπληρωματικά εφαρμοζόμενους κανόνες των ΑΚ 904 επ. περί αδικαιολόγητου πλουτισμού έναν διφυή (ενοχικό και διαδικαστικο) μηχανισμό επανορθωτικής δικαιοσύνης. Με την ανάλυση αυτή υπογραμμίζεται εναργώς ότι ο θεσμός της επαναφοράς των πραγμάτων θεμελιώνει πρωτογενή, εκ του νόμου ενοχή, η οποία γεννά αντικειμενικοποιημένη (πέραν πάσης πταισματικής συμπεριφοράς και παρανομίας) ευθύνη του ωφεληθέντος δανειστή προς επιστροφή των ληφθέντων παροχών. Τούτο έχει ως αυτόθροη συνέπεια την αξιοποίηση στο πλαίσιο της μεθοδολογικής προσέγγισης των ζητημάτων που θέτει η επαναφορά των πραγμάτων, των βασικών νομοθετικών αξιολογήσεων, που διέπουν τον θεσμό του αδικαιολόγητου πλουτισμού. Επιπλέον, η ανάπτυξη εστιάζει στη λειτουργική προσαρμογή του θεσμού της επαναφοράς των πραγμάτων στην εγγενή τελολογία, που αυτός εξυπηρετεί, ιδίως αναφορικά με τις έννομες συνέπειες ασκήσεως του εννόμου βοηθήματος, καθώς και το χρονικό σημείο επέλευσης αυτών. Η κεντρική επιλογή, που λαμβάνει χώρα, συνίσταται στην εναρμόνιση των εννόμων συνεπειών της ΚΠολΔ 914 με τη δικαιοθετική στόχευση του θεσμού. Τέλος, η μονογραφία προτάσσει την ανάγκη προσαρμογής του θεσμού της επαναφοράς των πραγμάτων στην κοινωνικοοικονομική εξέλιξη και την αφομοίωση των σύγχρονων δικαιικών αναγκών. Τούτο επιτυγχάνεται μέσα από την αμφίδρομη διεύρυνση του ουσιαστικού πεδίου εφαρμογής της ρυθμίσεως ratione personae και ratione materiae. Η ανάπτυξη ολοκληρώνεται με δικαιοσυγκριτική εξέταση επιμέρους ζητημάτων που θέτει η προβληματική της επαναφοράς των πραγμάτων.