Η κινούμενη άμμος της ηγεμονίας

Το βιβλίο του Σωτήρη Ρούσσου, πανεπιστημιακού και έμπειρου αναλυτή των ζητημάτων της Μέσης Ανατολής και του κόσμου του Ισλάμ, εστιάζει το ενδιαφέρον του στην περίοδο των ραγδαίων εξελίξεων στη Μέση Ανατολή και τη Νότια Ευρασία, στη "Μεγάλη Κρίση της Δυτικής Ασίας", που χαρακτηρίζεται από την μαζική αμερικανική στρατιωτική επέμβαση. Η μεταψυχροπολεμική εποχή στην περιοχή σφραγίζεται από τέσσερις σημαντικές εξελίξεις: την ιρακινή εισβολή στο Κουβέιτ και την αμερικανική στρατιωτική επέμβαση το 1990, την ειρηνευτική διαδικασία του 1993 και την ουσιαστική κατάρρευσή της το 1999, την τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 και, τέλος, την εισβολή των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ. Από τις έξι στρατιωτικές επεμβάσεις των ΗΠΑ μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου οι τρεις έλαβαν χώρα στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και τη νότιο Ευρασία.

Είναι πολύ λίγες οι στιγμές στη σύγχρονη ιστορία της Μέσης Ανατολής και της Κεντρικής Ασίας που αντιμετωπίζουμε τόσες πολλές και τόσο διασυνδεδεμένες μεταξύ τους προκλήσεις, όσο η ιστορική στιγμή που διανύουμε. Κάποιες κρίσεις έρχονται από το παρελθόν όπως η διαμάχη Ισραήλ-Λιβάνου-Συρίας και το παλαιστινιακό ζήτημα. Άλλες όμως, όπως η άνοδος του σιιτικού Ισλάμ, η ουσιαστική κατάρρευση του lράκ, το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα και το διεθνές και εγχώριο εξτρεμιστικό πολιτικό Ισλάμ αποτελούν νέες προκλήσεις και εστίες ανησυχίας. Οι περιφερειακοί κίνδυνοι που εγκυμονεί η συμπεριφορά κρατών, το πολιτικό και κοινωνικό σύστημα των οποίων βρίσκεται σε κρίση ή σε μετάβαση, αυξάνονται σημαντικά. Οι λόγοι του πολλαπλασιασμού και της όξυνσης αυτών των κρίσεων θα πρέπει να αναζητηθούν στον συνδυασμό της ασυμμετρίας κράτους προς έθνος και της επέμβασης της ηγεμονικής δύναμης.

Το βασικό πρόβλημα της αμερικανικής ηγεμονίας στη νότιο Ευρασία και ειδικότερα τη Μέση Ανατολή δεν είναι ότι δεν έχει αρκετή ισχύ για να ηγηθεί αλλά ότι η υπερβολική δύναμη μπορεί να την κάνει επικίνδυνη. Από τον πόλεμο του Περσικού Κόλπου το 1991, η παγκόσμια ηγεμονία των ΗΠΑ έχει παγιδευτεί σε ένα σχήμα επανειλημμένων στρατιωτικών επεμβάσεων στη Δυτική Ασία που επέτειναν την περιφερειακή αστάθεια. Όπως επισημαίνει ο Slavoj Zizek, "μοιάζει σαν ένα αόρατο χέρι της μοίρας να επιβεβαιώνει με τον πιο σαφή τρόπο ότι κάθε αμερικανική επέμβαση κάνει περισσότερο πιθανά τα αποτελέσματα που θέλει να αποτρέψει". Η αμερικανική επέμβαση και μαζική στρατιωτική παρουσία στην Νότια Ευρασία μετέτρεψε την περιοχή σε κινούμενη άμμο όχι μόνο για την ηγεμονία των ΗΠΑ, αλλά και για την παγκόσμια ασφάλεια.