Από "αγάπη" και "αλληλεγγύη"

Μια εθνογραφική μελέτη του εθελοντισμού στην Αθήνα του πρώιμου 21ου αιώνα

Ένα βιβλίο για την κανονικοποίηση του εθελοντισμού και την κατασκευή του εθελοντή ως ηθικού πολίτη. Οι κρατικές και ευρωπαϊκές πολιτικές γύρω από τον εθελοντισμό στις αρχές του 21ου αιώνα, συμβάλλουν στην ενίσχυση ενός μοντέλου κοινωνικότητας στον δημόσιο χώρο, μιας «κοινωνικότητας πολιτών». Ωστόσο τα σχέδια για την προώθηση του εθελοντισμού είχαν μικρή απήχηση στην Ελλάδα. Βασισμένο σε συμμετοχική παρατήρηση σε δύο οργανώσεις, τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό και την Εθελοντική Εργασία Αθήνας, το βιβλίο προτείνει μια εναλλακτική ερμηνεία για την ευρέως νοούμενη «ατροφία» του εθελοντισμού. Δείχνει πως οι προσπάθειες θεσμοποίησης του εθελοντισμού έρχονταν σε σύγκρουση με εντόπιες εκδοχές κοινωνικότητας. Πολύ πριν την «έκρηξη της αλληλεγγύης» στην Ελλάδα στον καιρό της «προσφυγικής κρίσης», το βιβλίο επικεντρώνεται στους εθελοντές και τους ακτιβιστές που βοηθούν πρόσφυγες. Η «αγάπη», η «αλληλεγγύη» και η «φιλοξενία» είναι τα κύρια ιδιώματα που συγκροτούν τη δημόσια δράση και τις σχέσεις των εθελοντριών και των ακτιβιστών με τους πρόσφυγες τους οποίους συνδράμουν. Αυτές οι έννοιες βρίσκονται άλλοτε σε αρμονία και άλλοτε σε σύγκρουση με την κανονικοποιημένη εκδοχή του εθελοντισμού, ενώ έχουν κεντρική θέση σε διαφορετικά οράματα για την ελληνική κοινωνία.

***
Έγραψαν για το βιβλίο:
Η μελέτη της Κατερίνας Ροζάκου είναι πρωτοπόρα και πρωτοποριακή. Πολύ πριν την οικονομική κρίση, ακόμη πιο πριν από την προσφυγική κρίση, στην εποχή της μεγάλης εθνικής έξαρσης των Ολυμπιακών Αγώνων, καταπιάστηκε να μελετήσει ένα ζήτημα που έμελλε να βρεθεί στο επίκεντρο του δημόσιου λόγου τα επόμενα χρόνια: τον εθελοντισμό. Η διεισδυτική εθνογραφική της έρευνα σε δύο εθελοντικές συλλογικότητες που εργάζονταν ήδη τότε με πρόσφυγες, τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό και την Εθελοντική Εργασία Αθήνας, συμπληρώνεται από την ιστορική ματιά της στο κανονιστικό πλαίσιο που αναδεικνύει τότε τον εθελοντή ως ηθικό πολίτη, αντιδιαστέλλοντάς τον από τον φιλάνθρωπο. Με ζωντανή γραφή, απόλυτο έλεγχο στα αναλυτικά της εργαλεία, και εστιάζοντας στους ίδιους τους εθελοντές, δείχνει πώς κατασκευάζεται ο εθελοντισμός μέσα από συλλογικές δράσεις, τρόπους του σχετίζεσθαι και μορφές δημόσιας κοινωνικότητας, που οι εθελοντές επενδύουν με νοήματα αγάπης και αλληλεγγύης. Η δουλειά της αποτελεί πολύτιμο πλαίσιο για να κατανοήσουμε πώς το ιδίωμα της αλληλεγγύης έγινε κεντρικό σημείο αναφοράς δημόσιου λόγου και πρακτικών κατά την τελευταία δεκαετία.

Έφη Αβδελά,
Καθηγήτρια Σύγχρονης Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης

Δυο πολύ διαφορετικά εθελοντικά σωματεία, ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός και η Εθελοντική Εργασία Αθήνας. Αγάπη και αλληλεγγύη. Δυο αντιδιαμετρικές αντιλήψεις για τον εθελοντισμό. Δύο σχήματα διοικητικής οργάνωσης και αλληλεπίδρασης μεταξύ των εθελοντών, καθώς και σχέσεων των εθελοντών προς τρίτους. Φιλανθρωπικός εθελοντισμός και πολιτικοποιημένος ακτιβισμός. Διεισδυτική ματιά της ερευνήτριας στο εμπειρικό υλικό της και αναστοχασμός για τον εαυτό της. Mεθοδολογική αυστηρότητα και πεζογραφική χάρη. Θεωρητικός προβληματισμός και λεπτομερής εθνογραφική έρευνα πεδίου. Η κοινωνική ανθρωπολογία στα καλύτερά της.

Δημήτρης Α. Σωτηρόπουλος,
Αναπληρωτής καθηγητής, ΕΚΠΑ