Η πόλη των χιλίων ανέμων

Από το 1931, ο τελευταίος αυτοκράτορας της Κίνας βασιλεύει χωρίς εξουσίες στη Μαντζουρία, που τελεί υπό ιαπωνική κατοχή. Τη στιγμή που η αριστοκρατία της Κίνας προσπαθεί να ξεχάσει τις αγριότητες του πολέμου, πνίγοντάς τες στις μάταιες απολαύσεις, μια δεκαεξάχρονη μαθήτρια προτιμάει να παίζει το επιτραπέζιο γκο στην πλατεία των Χιλίων Ανέμων. Με τους αλάνθαστους ελιγμούς της χειρίζεται τα πιόνια. Μελαγχολική αλλά δυναμική, ονειρεύεται μια διαφορετική μοίρα. «Η ευτυχία είναι μια μάχη κυκλωτική».
Αλλά δεν ξέρει ακόμη τον αυριανό της αντίπαλο: τον περίπου συνομήλικό της αξιωματικό του ιαπωνικού στρατού, σκληρό και αφοσιωμένο στην ιμπεριαλιστική ουτοπία.
Οι δυο τους προέρχονται από κοντινούς αλλά πολύ διαφορετικούς πολιτισμούς. Παίζοντας αντιμέτωποι σε μια μεγάλη παρτίδα γκο, απλώνουν πάνω στη σκακιέρα τα αισθήματα, μαζί με τις εμπειρίες τους.
Αναμετριόνται, ερωτεύονται χωρίς καμιά κίνηση, ολοκληρωτικά, καθώς η Κίνα υποκύπτει στα χτυπήματα του εισβολέα που σκοτώνει, καίει, βασανίζει. Προς τι ο πόλεμος; Γιατί τόση βία;





ΚΡΙΤΙΚΗ



Το go είναι ένα επιτραπέζιο παιχνίδι για δύο παίκτες, μια ασιατική εκδοχή του σκακιού. Μολονότι η καταγωγή του χάνεται βαθιά στον χρόνο - θεωρείται παραλλαγή του κινεζικού weiqi, γνωστού εκεί εδώ και τουλάχιστον δυόμισι χιλιάδες χρόνια -, το go έφθασε στο απόγειο της δόξας του στην Ιαπωνία, όπου, εκτός από την ίδρυση ειδικής ακαδημίας με σκοπό τη μελέτη και τη διδασκαλία του, ως τον 16ο αιώνα υπήρξε υποχρεωτικό μάθημα σε κάθε βαθμίδα της στρατιωτικής εκπαίδευσης. Το go, καίτοι απλό στους κανόνες του, θεωρείται ένα εξαιρετικά εγκεφαλικό παιχνίδι στο οποίο η μακροπρόθεσμη στρατηγική και η αισθητική αρμονία στη διάταξη του εκάστοτε «στρατού» αποτελούν σημαντικά κριτήρια για την τελική έκβαση. Μια παρτίδα go μπορεί να κρατήσει πολλές ημέρες και τελειώνει μονάχα όταν και οι δύο παίκτες συμφωνήσουν ότι οι δυνατότητες κατάκτησης επιπλέον «χώρου» έχουν και για τους δύο εξαντληθεί. Ως εκ τούτου μια παρτίδα go μπορεί εξίσου εύκολα να ιδωθεί ως μια μάχη μέχρις εσχάτων όσο και ως περίτεχνο ερωτικό παιχνίδι. Πάνω σε αυτόν τον καμβά έστησε η εκπατρισμένη Σαν Σα το τελευταίο μυθιστόρημά της.

Δυο λόγια όμως πρώτα για την ίδια τη συγγραφέα: γεννημένη στο Πεκίνο το 1972, εμφανίζεται στα κινεζικά λογοτεχνικά πράγματα ούτε λίγο ούτε πολύ ως παιδί-θαύμα. Στα 11 της χρόνια εκδίδει την πρώτη ποιητική της συλλογή και στα 12 της βραβεύεται με το εθνικό βραβείο παιδικής ποίησης της χώρας της. Στα 15 της γίνεται δεκτή στην Ενωση Συγγραφέων του Πεκίνου, ενώ η επόμενη ποιητική της συλλογή βραβεύεται από το υπουργείο Παιδείας. Στα 17 της τα γεγονότα στην πλατεία Τιανανμέν τη σφραγίζουν ανεξίτηλα, έτσι που, εκμεταλλευόμενη μια υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης, εγκαταλείπει το Πεκίνο και εγκαθίσταται μόνιμα στο Παρίσι. Εκεί, παράλληλα με τις σπουδές της, εργάζεται ως γραμματέας του γνωστού ζωγράφου Μπαλτίς, η γυναίκα του οποίου, Γιαπωνέζα ούσα, τη μυεί στον ιαπωνικό πολιτισμό. Στα 25 της κυκλοφορεί το πρώτο της μυθιστόρημα, γραμμένο απευθείας στα γαλλικά, το Η πύλη της ουράνιας γαλήνης (εκδόσεις Δαρδανός, 2000), με το οποίο συνεχίζει τις επιδόσεις της στις βραβεύσεις (Γκονκούρ πρώτου μυθιστορήματος και υποτροφία από το ΕΚΕΒΙ Γαλλίας). Μεσολαβεί ένα δεύτερο μυθιστόρημα (Les quatre vies du saule, 1999) και ακολουθεί το Η πόλη των χιλίων ανέμων (La joueuse de go, 2001), με το οποίο αποδεικνύει ότι άξιζε πραγματικά την προσοχή που της είχε ως τότε απλόχερα δοθεί.

Το μυθιστόρημα είναι δομημένο σαν μια παρτίδα go, με όλα τα στοιχεία του χωρισμένα σε αντιπαρατιθέμενα ζεύγη. Δύο οι παίκτες, δύο οι χώρες, δύο και οι αφηγητές, εναλλάσσονται κάθε δύο-τρεις σελίδες, σχηματίζοντας συνολικά 92 μικρά κεφάλαια. Εκείνος, σκληροτράχηλος στρατιώτης του ιαπωνικού στρατεύματος κατοχής στην κινεζική περιοχή της Μαντζουρίας· εκείνη, δεκαεξάχρονη μαθήτρια, ασκείται καθημερινά στο go μαζί με πολλούς άλλους εραστές του παιχνιδιού στην πλατεία των Χιλίων Ανέμων, στο κέντρο της μικρής της πόλης. Η δική του αφήγηση, λιτή και αποσπασματική, εξιστορεί την πορεία του από τη γενέτειρά του στην Ιαπωνία, με τους νεανικούς του έρωτες και περιπέτειες, ως την κατάταξή του στον στρατό και την αιματοβαμμένη πορεία του ως την επαρχία της Μαντζουρίας. Η δική της αφήγηση, πιο λυρική και αισθαντική, μαρτυρά το έκπληκτο και τρομαγμένο βλέμμα της έφηβης στα πρώτα της ερωτικά σκιρτήματα, καθώς ταυτόχρονα με το σώμα της ανακαλύπτει τον τρόμο του θανάτου και της απώλειας. Σημείο συνάντησής τους, η πλατεία των Χιλίων Ανέμων, όπου το ξεκίνημα μιας παρτίδας go σηματοδοτεί την απαρχή μια βουβής διερεύνησης του άλλου - του άλλου φύλου, όπως και του άλλου λαού.

Το ιστορικό πλαίσιο, δηλαδή η κατοχή της Μαντζουρίας και η έναρξη του οκταετούς σινο-ιαπωνικού πολέμου, είναι όχι απλώς ενεργό αλλά λειτουργεί και ως ένας αυτόνομος τρίτος πόλος· το σαρωτικό ξέσπασμα της σύγκρουσης παρασύρει τους ήρωες στην τραγική τους κατάληξη. Η αφήγηση, που διατηρεί μέχρι τέλους την αυστηρή αρχιτεκτονική της, ολοκληρώνεται σύμφωνα με τους κανόνες μιας παρτίδας go: δεν διακόπτεται παρά μονάχα τη στιγμή κατά την οποία οι παίκτες παραδέχονται ότι οι δυνατότητες να συνεχίσουν έχουν και για τους δύο εξαντληθεί. Μοναδική διαφορά με το παιχνίδι είναι ότι σε αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει νικητής - ίσως δε να μην υπάρχει ούτε και ηττημένος.



Κώστας Κατσουλάρης (συγγραφέας)

ΤΟ ΒΗΜΑ , 29-09-2002