Η Πύλη της Ουράνιας Γαλήνης

Ρύθμισε τα κιάλια του κι ανακάλυψε μια απέραντη κοκκινωπή έκταση. Τεράστιες πέτρες αποκολλούνταν προς το κενό. Ξαφνικά, εμφανίστηκε μια παράξενη μορφή. Είδε τότε μια γυναίκα, που φορούσε ένα μακρύ φόρεμα στο χρώμα της φωτιάς. Μπόρεσε να διακρίνει καθαρά τα χέρια και τα γυμνά της πόδια, γεμάτα αίματα. Είδε την ατέλειωτη κόμη της και την κόκκινη μεταξωτή ουρά της που σερνόταν κουρελιασμένη. Αξαφνα, εκείνη γύρισε.

Ο Ζάο ο στρατιώτης και η Αγιαμέι η επαναστάτρια τρέχουν στους σκοτεινούς δρόμους του Πεκίνου. Η πλατεία της Ουράνιας Γαλήνης -Τιεν αν Μεν- είναι βαμμένη από το αίμα των φοιτητών. Από το αίμα των παιδιών της σύγχρονης Κίνας, που ξεσηκώθηκαν ενάντια στην καταπιεστική ιδεολογία του μαοϊκού καθεστώτος.[...]






ΚΡΙΤΙΚΗ





Αποτελεί πια κτήμα του συλλογικού μας υποσυνειδήτου ως πολιτών του παγκόσμιου χωριού η εικόνα του κινέζου φοιτητή στο μέσο της πλατείας Τιανανμέν που προτάσσει το σώμα του φράζοντας τον δρόμο στο απειλητικό τανκ, εικόνα η οποία αναπαράστησε τον άνισο αγώνα των άοπλων φοιτητών απέναντι σ' ένα καθεστώς που το βράδυ εκείνο αποκάλυψε στα μάτια όλου του κόσμου το αυταρχικό του πρόσωπο. Έκτοτε οι κινέζοι αντιφρονούντες έχουν αποκτήσει στη Δύση τη συμβολική σημασία που είχαν πριν από μερικά χρόνια οι σοβιετικοί πολίτες οι οποίοι για τον έναν ή τον άλλο λόγο αυτομολούσαν στον λεγόμενο ελεύθερο κόσμο. Πρόσφατο είναι το παράδειγμα της απονομής του Νομπέλ Λογοτεχνίας στον Γκάο Ξινγκγιάν και των πολιτικών συμφραζομένων που συνόδευσαν τη βράβευσή του, ενώ αντίστοιχη, σε πολύ μικρότερη βέβαια κλίμακα, ήταν και η βράβευση, το 1998, της νεότατης Shan Sa (1972) με το Γκονκούρ πρώτου μυθιστορήματος. Και οι δύο ζουν στη Γαλλία και έχουν ασπαστεί πλήρως τη γαλλική κουλτούρα. Και οι δύο επίσης, τηρουμένων πάντοτε των αναλογιών, διαθέτουν τα απαραίτητα εχέγγυα που δικαιολογούσαν τη διάκρισή τους.

Η πύλη της ουράνιας γαλήνης είναι ένα μυθιστόρημα που με αφορμή την πολιτική καταγγελία εξελίσσεται σε ελεγεία για τη φύση και τη ζωή, ένας ύμνος στις ονειροπολήσεις της εφηβείας και στη λατρεία του απόλυτου. Η Αγιαμέι, η ηρωίδα του βιβλίου, πρωτοστατεί στο φοιτητικό κίνημα για τον εκδημοκρατισμό και την πάταξη της διαφθοράς, το κίνημα που έσβησε βιαίως στην πλατεία της Ουράνιας Γαλήνης. Ωστόσο, παρά τις γλαφυρές περιγραφές των αιματηρών συγκρούσεων στο κέντρο του Πεκίνου, η αφήγηση ξεκινά ουσιαστικά με τη φυγή της νεαρής από την πόλη και το κυνηγητό που εξαπολύει εναντίον της ο στρατός. Η ευθύνη της ανεύρεσης και σύλληψής της ανατίθεται στον νεαρό υπολοχαγό Ξάο, μια πορεία που γρήγορα θα λάβει και για τους δύο, κυνηγό και κυνηγημένη, τον χαρακτήρα μυητικού ταξιδιού. Από τα περίχωρα του Πεκίνου σ' ένα απομονωμένο ψαροχώρι, και από εκεί στα μαγικά και επικίνδυνα βουνά της ενδοχώρας.

Εν τούτοις, παρά το περιπετειώδες αφηγηματικό υλικό, το βιβλίο αποπνέει εσωτερικότητα και γαλήνη, συναισθήματα που γίνονται πιο έντονα όσο το σκηνικό της δράσης περνά από την πόλη στη φύση. Η ανάπλαση της τραυματικής παιδικής και εφηβικής ηλικίας της Αγιαμέι μέσα από τα ημερολόγιά της μας μεταφέρει κάμποσα χρόνια πριν, στο αποκορύφωμα της Πολιτιστικής Επανάστασης. Με απλό τρόπο και χωρίς επιτηδευμένη οξύτητα η συγγραφέας αναδεικνύει τη σταδιακή αυταρχικοποίηση του καθεστώτος, την ολοένα και αυξανόμενη επέμβαση του κοινωνικού πάνω στο ατομικό, τη διάλυση της οικογένειας. Η φυγή της στο βουνό και η συνάντησή της με τον μουγκό βοσκό την επαναφέρει σε επαφή με την ποίηση της εφηβείας, τις ατελείωτες ώρες συναναστροφής με τον αγαπημένο της και πρόωρα χαμένο Μιν. Οι σκηνές της διαβίωσής τους στον εγκαταλειμμένο ταοϊκό ναό, εκτός από τις προφανείς συνδηλώσεις για τη βίαιη αποκοπή του κινεζικού λαού από το παρελθόν του, αποπνέουν γλυκύτητα και ομορφιά, μια διονυσιακή και εορταστική σύλληψη για τη ζωή.

Από την άλλη μεριά, ο χαρακτήρας του στρατιώτη Ξάο είναι λιγότερο επεξεργασμένος και κατά την ανάπτυξη της ιστορίας του δεν αποφεύγονται οι απλοϊκότητες και ο διδακτισμός. Το παιδί που γίνεται στρατιώτης για να ξεφύγει από τη φτώχεια και που, ως σκληροτράχηλος υπολοχαγός, εκστασιάζεται μπροστά στα ημερολόγια της μικρής Αγιαμέι έχει πολλά στοιχεία υπερβολής και διακρίνεται από μια διάθεση εξωραϊσμού και εύκολου συναισθηματισμού. Αντίθετα, το μουγκό παιδί του δάσους, μολονότι πηγάζει εξ ολοκλήρου μέσα από τα στερεότυπα, έχει αλήθεια και γνησιότητα, και η παρουσία του προσδίδει ζωντάνια και κίνηση στο πιο γλαφυρό και πλουσιότερο κομμάτι του βιβλίου.

Η αφέλεια πάντως, είτε ως επιτηδευμένη απλότητα στη χρήση των αφηγηματικών μέσων είτε ως έκφραση συναισθηματικής ανωριμότητας, χαρακτηρίζουν το πρώτο αυτό μυθιστόρημα της 29χρονης σήμερα Κινέζας. Σε αυτή την αφέλεια οφείλονται άλλωστε η χαλαρότητα και η δροσιά που διαπνέουν το βιβλίο της, σε αυτήν και η αδυναμία της να ξεφύγει από τους κοινούς τόπους και τους πλατειασμούς που συχνά χαρακτηρίζουν τα πρωτόλεια.

Κώστας Κατσουλάρης, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 03-06-2001