Μακμπέθ

Μα εγώ δεν έχω καμία. Τις αρετές που αρμόζουν σε βασιλέα, όπως δικαιοσύνη, ειλικρίνεια, Εγκράτεια, ευστάθεια, μεγαλοδωρία, υπομονή, ευσπλαχνία, σεμνότητα, ευλάβεια, συνέπεια, θάρρος, σθεναρότητα, εγώ αγνοώ τι γεύση έχουν, είμαι γεμάτος από κάθε είδους εγκλήματα, που με κάθε τρόπο θα εκτελέσω. Όχι, εάν είχα την εξουσία, θα έχυνα στην κόλαση το γλυκό γάλα τής ομόνοιας, θα γκρέμιζα την ειρήνη τού σύμπαντος, θα τσάκιζα κάθε συνοχή στην γη.

Εντούτοις, όταν πατήσω πάνω στο κεφάλι τού τυράννου ή το καρφώσω στο σπαθί μου, πάλι η φτωχή πατρίδα μου θα έχει πιο πολλά δεινά από πριν, θα υποφέρει πιο πολύ, με τρόπους πιο πολλούς παρά ποτέ, από εκείνον που θα τον διαδεχθεί.

(Μάλκολμ, πράξη ΙV, σκηνή 3)

Με τον «Μακμπέθ», ο Σαίξπηρ εποίησε, για μία ακόμη φορά, όπως και σε άλλα έργα του, ένα σκηνικό αντικείμενο πολιτικού στοχασμού πάνω στην τραγωδία τής εξουσίας, θέμα που, μαζί με την οικογένεια, είναι οι δύο σταθεροί πυλώνες τής δραματουργίας. Ωστόσο, ο στοχασμός αυτός δεν θα είχε την σκηνική επάρκεια που
έχει, εάν δεν έφτανε εκεί όπου μονάχα ένας στοχαστικός ποιητής μπορεί να τον φτάσει : στην καρδιά τού προβλήματος τής εξουσίας. Αυτή η καρδιά, θα είχε κυριολεκτικά μόνον έναν σάκο, μία μόνο πλευρά, θα ήταν ελλιπής, μισή, θα υπολειτουργούσε και θα κινδύνευε από στιγμή σε στιγμή να σταματήσει, εάν δεν είχαν συνυπάρξει και το δεξιό και το αριστερό της μέρος που συναποτελούν την καρδιά στην ολότητά της : αυτά τα δύο μέρη τής καρδιάς τής εξουσίας είναι ο Μακμπέθ και ο Μάλκολμ, και είναι αλληλένδετα, κάτι περισσότερο : το πρώτο χάνει την σημασία του χωρίς το δεύτερο, όπως και το δεύτερο μένει εκκρεμές, ανενεργό και αναιτιολόγητο χωρίς το πρώτο. Αυτή η αλληλεξάρτηση των δύο μερών παράγει το στοχαστικό μέρος τής δραματουργικής κίνησης τού Σαίξπηρ.

Στον «Μακμπέθ», αυτό το συντελεσμένο όλον δεν θα ήταν δυνατόν παρά να καταλήξει σ’ ένα σημείο φρικτότερο εκείνου απ’ το οποίο ξεκίνησε και μέσα στο οποίο κύλησε. Όλα, έχοντας διαδραματιστεί στην Σκοτία, και έχοντας τερματιστεί δήθεν αισίως, με μία παραπλανητική εξαγγελία, απ’ τον ίδιο τον νέο κυρίαρχό της, περί αποκαταστάσεως τής κατηργημένης νομιμότητας και τής διασυρμένης δικαιοσύνης, όλα, λοιπόν, παρότι διανοίγεται με την πολλά υποσχόμενη διαδοχή μία νέα μελλοντική προοπτική η οποία μόνον αισιοδοξία θα έπρεπε να εμπνέει αφού το προηγούμενο τυραννικό καθεστώς αντικαθίσταται απ’ το φαινομενικώς αντίθετό του, όλα, εντούτοις, παραμένουν ακόμη πιο βυθισμένα από πριν στην κατάσταση στην οποία βρίσκονταν έως εκείνην την στιγμή : εν σκοτία.

Δημήτρης Δημητριάδης.