Το μάτι της λίμνης

«Ήξερα επίσης -ήξερα πλέον- χρόνια μετά, με την καινούργια εκκίνηση και το "έλα να τρυπήσουμε τον ουρανό", και πρόθυμα καρτερική, αναμένοντας την κάθοδο, περίμενα, ολοένα ετοιμαζόμουν στωικά, να μείνω με τις τρύπες. Μα, όσο κι αν περιέρχεται κανείς σε κατάσταση επείγουσας ανάγκης για το ψέμα του άλλου, ποτέ δεν αρκεί: οι δεσμοί συνάπτονται ακόμη και με αρνήσεις, με λογιών-λογιών αμφισβητήσεις... και ποιο το ψέμα; Love is not love, απλώς, Love alters. Σε ποιον απάνω να στοιχηματίσεις για το αντίστροφο; και τι σημασία έχει; ή μήπως λέω στους ποιητές ότι ξόδεψαν μάταια τους ρυθμούς τους;»

Μια ερωτική ιστορία περασμένη από τον εσωτερικό μονόλογο της ηρωίδας, όπως την αντικρίζει η αφηγήτρια από φάσμα χρόνου. Η εξέλιξη διαγράφεται διαμέσου σειράς αναμνήσεων, όπου εμφανίζονται τυπικά στοιχεία περιπλοκών στις διαπροσωπικές σχέσεις του σύγχρονου κόσμου, κατά τη διάρκεια μιας τελευταίας επίσκεψης στο χώρο που συνδέθηκε κυρίως με το βίωμα: μια λίμνη.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Με ένα από τα ερωτικά ποιήματα του Καβάφη, τον «Ηλιο του απογεύματος», ανοίγει το χαρακτηριζόμενο αφήγημα πεζό της πρωτοεμφανιζόμενης στον λογοτεχνικό χώρο A. Αλ Σάλεχ, τριακονταετούς, εκ Θεσσαλονίκης ορμωμένης. Παραλείποντας το αφηγηματικό ξεκίνημα του ποιήματος, προτάσσει την περιγραφή του ερωτικού τόπου, καθώς η θέα και μόνο της «κάμαρης» επαναφέρει «την φυλαχθείσα ηδονική συγκίνηση». Προχωρώντας από τον ερωτικό Καβάφη στον ερωτικότερο Ελύτη, η συγγραφέας αρχίζει την κάθοδο στους διαδοχικούς κύκλους του έρωτα. Ενας μονόλογος, όπου συρρέουν οι αναμνήσεις, μαζί με αποκομμένες εικόνες και αλλότριες σκέψεις, σε μια απόπειρα αυτοανάλυσης.

Για την ανάκληση όμως του παρελθόντος, ψυχαναλυτικώς ομιλούντες, απαιτείται η αντανάκλαση στον καθρέφτη και εδώ ακριβώς παρεμβαίνει το εύρημα του αφηγήματος. Στο μέρος όπου βρίσκεται η ηθελημένα απομονωμένη η ηρωίδα τον ρόλο του καθρέφτη αναλαμβάνει η λίμνη, που τυγχάνει και ο τόπος των παρελθοντικών ερωτικών συναντήσεων. Στο αντικαθρέφτισμά της αναδύονται τα σκόρπια είδωλα, και εκείνη αναγνωρίζει τις μεγεθύνσεις της ερωτευμένης ψυχής. Ωστόσο, όπως σπεύδει να υπενθυμίσει εις εαυτόν η μονολογούσα ηρωίδα, στον δρόμο προς τα κρυμμένα φαντάσματα και τις απωθημένες καταστάσεις ελλοχεύει πάντα «ο κίνδυνος της απόλυτης αποδόμησης».



Ελληνας εξ Αμερικής



Κοινότοπη η ερωτική ιστορία, όπως πιθανώς οι περισσότερες ιστορίες πάθους. Ο δεσμός της ηρωίδας με έναν παντρεμένο Ελληνα εξ Αμερικής ερχόμενο, η γνωριμία τους με αφορμή τη συνεργασία σε μια παράσταση - εκείνος τη μουσική, αυτή τα σκηνικά -, η συμβίωσή τους, όσο κράτησε, αρμονική, αφού αυτή, ως γυναίκα, αρκέστηκε στον ρόλο τον δεύτερο, του συμπαραστάτη, εκτός εργασιακού χώρου. Μια ανεπιθύμητη κύηση θα επισπεύσει τον χωρισμό· «η σχέση εκφυλίστηκε» αποφάνθηκε εκείνος, οπότε αυτή προέβη στην απαραίτητη, σε παρόμοιες συνθήκες, απόπειρα αυτοχειρίας.

Επιλογικά, η συγγραφέας εξομολογείται την αμφιταλάντευσή της μεταξύ πεζοτράγουδου και μιας αφηγηματικής μορφής ή ακόμη, ανάμεσα στο αυθόρμητο της πρώτης γραφής και στις ακόλουθες επεξεργασίες. Γενικότερα, στην καταληκτική σημείωσή της, η συγγραφέας δείχνει να λογοδοτεί στον αναγνώστη για καθεμία δάνεια λέξη, φράση ή και περικοπή, δίνοντας όχι μόνο τον τίτλο του έργου από το οποίο αποσπάστηκε αλλά και τη συγκεκριμένη, ανά χείρας πηγή. Μάλλον απομυθοποιητικές φαίνονται παρόμοιες επεξηγήσεις, τις οποίες συνηθίζουν όχι μόνο τυχόν ανασφαλείς πρωτοεμφανιζόμενοι αλλά και παλαίμαχοι συγγραφείς. Πιθανώς, αυτές οι επιλογικές παραπομπές εν μέρει να επιβάλλονται ώστε ο συγγραφέας να μην κατηγορηθεί για κλεψιτυπία αλλά, αντίθετα, τα όποια δάνεια να εκληφθούν ως διακειμενικά σχόλια, οπότε, κατά τον συρμό της εποχής, να λειτουργήσουν προς όφελός του. Και πάλι όμως ελάχιστα ενδιαφέρει σε ποια έκδοση ο συγγραφέας εντόπισε μια ποιητική φράση ή κατατοπίστηκε για ένα ιστορικό συμβάν. Ούτε καν οι προσφιλείς του συγγραφέα λογοτέχνες δεν αφορούν τον αναγνώστη, αν ο ίδιος απέτυχε στη συνομιλία μαζί τους που υποτίθεται ότι γίνεται από ανάγκη ψυχής και όχι προς επίδειξη καλού γούστου. Μεμψιμοιρίες, ωστόσο οι ενστάσεις σε έναν πρωτοεμφανιζόμενο δεν αποκλείεται να πιάσουν τόπο, καθώς μάλιστα η Αλ Σάλεχ φαίνεται ότι οσονούπω θα επανέλθει με ένα δεύτερο βιβλίο.



Διάφανες περιγραφές



Ο μονόλογος του βιβλίου προωθείται με όνειρα και αλληγορικές περιγραφές τοπίων, κάποτε υπερβαλλόντως διάφανες. Πλουτίζεται με αναμνήσεις και παιδικές εμπειρίες, ενώ ποικίλλεται με σκέψεις, περί αυθεντικότητας και υποκατάστατων, περί θυσίας και ανθρωπίνων σχέσεων, και άλλα παρομοίως στοχαστικά. Ως και σελίδες με συνταγές μαγειρικής παρεμβάλλονται, γιατί όχι άλλωστε, αφού πρόκειται για γυναικείους συνειρμούς. Ενας εσωτερικός μονόλογος ως ρέκβιεμ σε έναν μεγάλο έρωτα, που θα κέρδιζε αν έλειπαν οι εξεζητημένες λέξεις. Το πιθανότερο, επιστρατεύονται προς επίτευξη ποιητικής γραφής, τελικά όμως ηχούν παράφωνα. Τέλος, να σημειώσουμε μια θαυμάσια σκηνή του αφηγήματος, αποκαλυπτική της γυναικείας ψυχοσύνθεσης. H ηρωίδα συνταξιδεύει με μια γυναίκα και τον καθηλωμένο σε αναπηρική καρέκλα σύζυγό της. Οταν με εξομολογητική διάθεση η γυναίκα τής λέει: «... τον έχω δίπλα μου· τίποτα δεν κάνει χωρίς εμένα... και δε φοβάμαι πια: δεν μπορεί να φύγει, πού να πάει; να με συγχωρέσει ο Θεός, αλλά δε θα 'θελα να γιάνει».



MAPH ΘΕΟΔΟΣΟΠΟΥΛΟΥ

ΤΟ ΒΗΜΑ , 20-07-2003